Blog | Nube tóxica

Un copazo no tanatorio

ATÓPOME NO Twitter con Isabel San Sebastián (hoxe empezo forte) e o copazo que as Amigas y conocidas lle teñen dedicado a Paloma Gómez Borrero, a eterna correspondente de TVE na Santa Sé, para "subirla al cielo". Velaí as están Inés Ballester, Luz Sánchez Mellado, Carmen Ro, Laura Mugica e a mentada San Sebastián, provistas de cadanseu gintonic, e nácenme ganas de aplaudirlles, con toda a guerra que teño contra a trapallada dos combinados de xenebra e por moito que a metade delas estean nas miñas antípodas éticas e estéticas.

Poñamos por caso que Evaristo Vázquez Carnero, un home de Palas de Rei, falece na residencia de anciáns de Chantada. Ten no intre do pasamento 89 anos e unha demencia avanzada, mais deixara disposto na funeraria Campomayor un enterro con bombas de palenque e música. Evaristo detallara como quería que se gastase a pólvora dos foguetes (dous tercios a véspera, o resto o día do funeral), que sobriños debían levar o cadaleito e as 25.000 pesetas que cobrarían por facelo.

Evaristo, un labrego viúvo e sen fillos con sona de dandi pola comarca da Ulloa, deixara copia das súas vontades na funeraria, na caixa de aforros e na residencia na que vivía desde había 17 anos. No documento establecía ben clariño que quería para o seu derradeiro adeus un grupo de baile "vestidos al estilo tradicional" e música de vento metal. "La banda será contratada con esta preferencia: Banda de Antas, de Palas, de Monterroso y de Chantada".

Marcial García, o funerario a quen Evaristo Vázquez, "en pleno uso das súas facultades mentais", confiara tan atípica encarga unha década antes, atopouse os primeiros días de xaneiro de 2009 chamando a El Progreso para contar o caso. Porque o cliente así o indicara: desexaba un enterro que saíse nos xornais e na televisión.

Talvez resultaba máis catárquico e saudable aquel exceso de pranxideiras e alcol dos velorios de hai décadas



Cando lle chegou a hora, os gaiteiros de Buxaina recibiron os restos mortais de Evaristo á súa entrada na igrexa parroquial de San Cibrao cos acordes do Himno Galego. Logo do funeral, os achegados gozaron dunha sesión vermú con música de baile. Nada de marchas fúnebres nin música sacra. Xotas, muiñeiras e pasodobres por conta da Banda Municipal de Antas, que nunca se vira noutra coma aquela. Contaron os presentes que non houbo bágoas nin caras longas e que mesmo algunha parella se aventurou a botar un pé.

De cando en vez, algún disidente encara a súa propia morte como unha celebración para os que quedan deste lado do alén. Hai un par de anos, o Cañagüeca, o máis popular dos taxistas de Viveiro, decidiu marchar deste mundo sen zapatos nin rosarios; preferiu que os seus se reunisen na cociña a "comer xamón e xarrear viño e cervexas" no canto de rezar.

A modernidade ten levado as celebracións da morte do espazo doméstico aos tanatorios. A todas se nos formou algunha vez unha película de Kusturica na cachola cando as vellas rememoraban velorios que semellaban raves de dous días coas súas noites, con enchentas de comida e espirituosos. Cos seus xogos de baralla e as bricandeiras, que incluían quitarlle prendas ao defunto de corpo presente ou mesmo darlle un bico. Ás veces, ata sacaban o gado da corte e as reses acompañaban a comitiva veciñal camiño do cemiterio; a cotío, media ducia de choradeiras recibían unha compensación económica por ir facer o pranto.

A min todo isto parecérame unha cousa arrepiante -e mesmo dubidei da súa veracidade- ata que dei co antropólogo Marcial Gondar. Que miña avoa me perdoe por lle dar máis creto a un señor profesor universitario có que lle dera a ela. Direi na miña defensa que eu era nova e impresionable. O asunto é que comprendín os porqués, a función de todos eses comportamentos bárbaros -tan doutro tempo, dicíame eu-, e a importancia que tiñan para axudarlle á comunidade a procesar o dó, para escorrentar os medos e a incerteza que lles queda ás xentes que despiden o finado.

Os tanatorios son diáfanos, limpos e brancos e aforramos o engorro dunha casa inzada de xente a horas intempestivas, algo impropio dunha sociedade civilizada que reduce o loito a un proceso individual e contido. Aínda así, nada minguou ata o de agora o desacougo pola extinción da vida, o que manca o sentimento de perda. Talvez resultaba moito máis catárquico e saudable aquel exceso de pranxideiras e alcol, calquera excentricidade, e non a asepsia na que nos temos instalado.

Agora que en moitas parroquias hai misa cada quince días, os tanatorios -e os centros de saúde- eríxense nos principais espazos de socialización. Os veciños agoiran que lles constrúan un tanatorio público tanto máis que unha casa da cultura ou pistas de pádel. Por non falar do uso que se lles dá a unhas e outras dependencias municipais. Quizais sexa o tempo de incorporar os copazos e as bombas de palenque.

Comentarios