Atopámonos á saída dun concerto no palacio da ópera, na Coruña. Ía soa e nós eramos dúas dispostas a cear nalgún mesón dos arredores. Convidámola e aceptou, non sen antes deixar ben claro que invitaba ela e xa nos diría por que. Dera en chover inesperadamente e, lonxe de permitir que a abrigáramos cun pequeno paraugas que a miña amiga levaba no bolso, botou a correr resgardándose baixo o beiril dos tellados. Brincaba leda e lixeira diante de nós, malia levar zapatos de taco, desatendendo as nosas chamadas á cautela. Xa sentadas á mesa, revelounos o motivo da celebración: a nena cumpría 82 anos.
Nunca foron vellas nin ela, nin a súa poesía. Luz Pozo Garza fixo verdadeiro, como se ten afirmado, o pentasílabo do seu nome: claridade, fondura e alto voo.
A pesar de ler e admirar a súa poesía, non a coñecín en persoa até os primeiros anos oitenta, no casino de Viveiro. Había moito tempo que a poeta, outrora moi ligada á cidade do Landro, non acudía alí . Foi unha verdadeira apoteose. O presentador comezou dicindo, non sei se retoricamente: «Luz Pozo existe». Seica, segundo confesou, pensara que, como nunca conseguira vela, se trataba dunha personaxe lendaria, un mito creado por alguén para publicar fermosos poemas baixo tal nome. Ao remate da conferencia, os aplausos non se detiñan. Estaban ditados pola admiración e, se cadra, tamén polo remordemento de non a ter comprendido. Nun momento en que o nacional catolicismo se impuña, deixar que o corazón levase o barco a mares de liberdade, era ousado abondo. Por mor da longa ringleira de persoas que agardaban para saudala, non ousei intentalo.
Despois disto coincidimos a miúdo en asembleas e congresos da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, así como en recitais de poesía. Sempre me sentín estimada por ela do mesmo xeito que tamén eu a admirei e estimei —estimo— moito. Gardo igual que tesouros as súas cartas e tarxetas, sempre cheas de agarimo, sempre con algunha ilustración a reflectir o coidado posto na misiva.
O pasado agosto, Aurora López, Andrés Pociña e un fillo de ambos, biógrafos dela os dous primeiros, xantamos xuntos na Coruña. En xullo fixera os 97. Vina máis fráxil. Ela era consciente de que estaba de despedida; se cadra nós tamén. Aínda así, nos seus fermosos ollos negros ardía a fogueira de sempre. Antes de saír con ela da casa para irmos a un restaurante próximo, propuxo un brinde pola amizade, a vida e a poesía. O viño do Porto adiantábanos as saudades. Falamos por vez derradeira telefonicamente en febreiro.
En resumo: quen era Luz? A lírica feita muller ou, talvez, a mística da paixón.
