AÍNDA QUE me enchan de carraxe as barbaridades do franquismo, a primeira, que romperan a orde legal para dárenlle acubillo a tantos crimes, repudio igualmente os asasinatos cometidos polos do outro bando. En todo caso, non son capaz de sentir rancor cara a persoas que xa non son máis que po e mal recordo.
A Lei da Memoria histórica, democraticamente aprobada en decembro de 2007, entendo que sobre todo cunha finalidade didáctica, obriga a retirar as placas e monumentos que exalten a guerra (in)civil ou a ditadura. En cumprimento da mesma, vimos como, case sempre con retraso, se foron mudando os nomes de moitas rúas. Ás veces a ignorancia levou a retirárenlle tal honra a persoeiros que nada tiveran a ver con aquela contenda fratricida. Polo mesmo motivo, o descoñecemento, mantéñense outros fortemente vinculados co réxime fascista.
O pasado domingo, despois de compartirmos mesa nun restaurante dunha vila galega, sentamos un grupo de amigos e amigas nunha terraza situada na encrucillada de dúas rúas. Sorprendeunos que, tras gobernos de diferentes cores, seguisen a levar os nomes de Calvo Sotelo e José Antonio, que de algo lle deben soar a quen saiba un pouco de historia. Certo que o primeiro foi asasinado uns días antes de comezar a guerra, pero sábese das súas filípicas contra o goberno e das continuas chamadas a unha intervención militar desde o seu escano nas Cortes. O segundo foi seguramente tan vítima de Franco como dos seus executores; mais tamén líder de moitos que, cubríndose coa súa camisa, cometeron toda caste de maldades.
Non direi a que vila me refiro; porén, farei como aquel crego que denunciaba a un fregués desde o púlpito, por meter na boeta cachos de caldeiro vello no canto de moedas, dicindo: "Dise o pecado e non o pecador, pero é o único veciño que ten unha vaca negra".
Non direi o nome da vila, mais ten fillos tan ilustres para lles dedicar unha rúa como Camilo Gonsar, autor dalgunhas das mellores novelas galegas, Valentín Arias, escritor, tradutor e ensaísta, ou a súa filla Xela Arias, poeta singular e tamén tradutora. E, noutros ámbitos, xuristas, médicos ou animadoras culturais que fixeron pobo e non guerra.
A miña cidade, Lugo, vai camiño de rematar unha expurga que foi lenta. Aínda así, quen isto escribe bota en falta unha rúa dedicada ao doutor Exiquio Sánchez Cuesta do que, quen temos certa idade, recordamos a súa dedicación ao hospital antituberculoso de Calde e ás persoas que padecían aquela doenza tan frecuente e letal outrora. Ou ao boticario e médico Antón Figueroa cuxa rebotica foi un espazo de liberdade en tempos escuros. Dous exemplos, pero hai máis.
