PÍO BAROJA (1872-1956), escritor español da xeración do 98, tomaba o líquido do fungo teomicina. Era un deses remedios que prometen curar todas as doenzas. Chegou a España en 1951, seica referendado polo médico peruano Faustino Oliver. O tal líquido era froito da simbiose de fermentos e bacterias aos que se lles engadía té negro azucrado ou simplemente auga.
Quen teña memoria dos anos cincuenta, talvez recorde aquela masa xelatinosa aboiando nun caldo apardazado. Na nosa casa estaba no comedor dos días de festa, metido nunha sopeira de louza e cuberto cunha gasa, no medio e medio da mesa, como se dun adobío se tratase. O seu cheiro, semellante ao dalgúns licores, aínda ecoa na miña pituitaria. Xa que o fungo medraba e se reproducía, repartíano entre familiares e amigos que, á súa vez, espallaban o produto milagre que non era tal.
Non recordo que alguén o bebese na casa; mais non sería estraño que, en téndoo e escoitando as súas marabillas, inxeriran aquela apócema, seica de sabor repugnante, sen máis efectos que os dun placebo. Lembro, pola contra, unhas coplas chistosas, coa música da Rianxeira, que levaban este refrán: «Hai que tomalo, hai que tomalo, hai que tomalo, que é bon /curou o noso pedáneo, Camouzas e Rangallón». Esta cita non ten máis propósito que o de ilustrar o escepticismo con que, á fin, rematou o conto. Mais, ás súas promesas sucumbiron todas as clases sociais, incluídos escritores como o amentado ao comezo, Pío Baroja, que por riba era doutor en medicina.
Todo volve e aquel fungo non é unha excepción. Agora véndese baixo o nome de ‘Kombucha’ o que hai séculos se producía na China, pasou ao Xapón e á India e difundiuse desde Rusia por Occidente no século XX. Tiña un alto prezo, e os monxes dos mosteiros ortodoxos ensináronlles aos pobres como obtelo e repartilo para que tamén eles se beneficiasen dos seus poderes.
É unha ilusión histórica a procura da panacea universal, a menciña para acabar con todas as doenzas. Non nos de estrañe, xa que logo, que nestes momentos en que a saúde é especialmente vulnerábel, proliferen os falsos remedios. En todo caso, serán quizais abondo menos perigosos que as propostas de certos profetas da conspiración. Miguel Bosé, por exemplo, o cantante que se nega a aceptar a realidade do virus que matou a súa nai.
Moitas persoas crédulas están a ser enganadas por inconscientes que, ou non saben o dano que fan, ou teñen gran maldade, porque cospen ao ceo para que nos caia a todas na cara. Cómpre desconfiar de todo o que non teña o aval da ciencia. Non se pode acreditar en quen, para cuestionar aos expertos, precisan enarborar a bandeira de España.
