MORREU UN día coma antonte, 28 de marzo de 1942. Nin chegou á idade de Xesús de Nazaret, o das tres décadas de escuridade e tres anos de tanta luz: boa noticia, luz que aluma, sal que da sabor aos desposeídos e invisibilizados. Tampouco acadou a idade doutro xigante, Mozart: trinta e cinco anos de durísimo traballo escarvando beleza nos xacementos da música. Nada que ver co bobo tarabelo da película Amadeus de Milos Forman, tan boa como mentireira.
O mércores cumpríuse o aniversario doutro trinteneiro xenial, o noso Miguel Hernández, o poeta sen estudos que aprendeu a pastorear palabras pastoreando ovellas. Chama a atención nesta época de ruído e furia o labor de orfebre, o pasmoso silencio, a portentosa busca de rimas ou a maneira de espir os versos deste poeta que os entendidos sitúan na Xeración do 36, díxitos de sangue e morte que abriron a billa de tres anos de crueldade fratricida.
Como este ano deron o Nobel de literatura a Bob Dylan, outro bardo xenial, cómpre recoñecer que para moitos, os versos de Miguel Hernández chegaron da man da música. Así, El niño yuntero con Víctor Jara. Ou Para la libertad, con Miguel Poveda. Llego con tres heridas con Joan Baez. Andaluces de Jaen, con Jarcha na época en que se abrían sen ira as portas da libertade. Ou a forza e a tenrura condensadas en Nanas de la cebolla, tantas veces cantada por Serrat: zume de cebola para o fillo nos peitos da fame da muller. Versos inmorrentes nos pentagramas da música.
Aproveitando que Miguel volveu morrer e renacer este 29 de marzo haberá que volver aos poemas que saben a Calderón e a Verlaine, Neruda e Aleixandre, a Góngora e Garcilaso, Quevedo e San Juan de la Cruz, mestres do poeta que non tivo mestres pero atendeu o consello de García Lorca: Le, escribe, estuda. Estudou, escribiu, leu na escola destes xigantes. Tivo outras escolas: a vida, o campo coas ovellas, a enfermidade, o traballo, a amizade, o cárcere.
Podemos ler e reler agora os poemas de Perito en lunas. Ou El rayo que no cesa. Os versos torrenciais de Viento del pueblo. Ou Cancionero y romancero de ausencias do poeta que morreu na escuridade cos ollos abertos, recordaría Aleixandre.
Viviu noito no pouco tempo que lle deixaron. Atopou na natureza unha mestura de vida e morte. Morte e vida no amor que late nas veas abertas dos versos. E sempre están aí os outros, o pobo, os pobos: Os poetas somos vento do pobo. Nacemos para ser soplados a través dos seus poros. Poeta consagrado, histórico e inmortal, figura literaria na República convulsa.
Tanta paixón, tanta vida, tanta beleza foi condenada a morte e executada tres veces pola bronquite, o tifus, a tuberculose. 31 anos. No cárcere de Alicante deixou de latir o último verso de Miguel Hernández.
