ASINDO —cóntao Xosé Vila en chamoso.blogia. com—, un veciño dunha aldea do concello da Fonsagrada, morreulle a nai e como era costume naquel entón tivo que viaxar a Lugo para mercar a caixa para enterrala.
Fixo a viaxe no coche de liña da empresa Veiga Caldeiro, hoxe Her-Vei S. L. Mercou o cadaleito, cargouno na baca do autobús e agardou a hora de regreso.
Daquela os autobuses levaban unha baca descuberta onde, ademais de acomodar todo tipo de mercadurías, tamén tiñan bancos de madeira por se os viaxeiros non collían a cuberto aínda que á maioría non lles gustaba ir alí enriba pois pasábase frío e en caso de accidente eran sempre os peor parados.
A Pepe de Paradavella, polo que fose, gustáballe ir na baca. E aquel día, como tiña por costume, subiu o primeiro, pero comezou a chover e para non mollarse ocorréuselle meterse dentro do ataúde. Despois subiron á baca do autobús nove persoas máis.
A viaxe foi do máis normal, sen sobresaltos, ata que Pepe de Paradavella á altura das voltas de Paderne quixo saber se aínda seguía chovendo ou non. Levantou lixeiramente a tapa do cadaleito e sacou unha man fóra para comprobalo.
Ao ver a man de Pepe, os nove pasaxeiros tiráronse do autobús co medo que colleron. Disque houbo tres feridos graves e que o suceso aínda se lembra hoxe como verídico.
A pouco que un o procura, axiña descubrimos que este tipo de sucedidos con moi poucas variacións, agás obviamente as localizacións, recréanse por toda a xeografía peninsular e sempre, xa ora, acontecidos naquel tempo xa case mítico en que se podía viaxar na baca dos autobuses.
Cóntase da mesma maneira en Estremadura, Asturias, Aragón, Cataluña, León, Canarias... e tamén en Portugal. De cando en cando, a historia tamén se recrea en obras literarias como fai Alonso Zamora Vicente no relato ‘Goyito, tirador de pecho’ na súa obra ‘A Traque Barraque’; neste caso quen morre como consecuencia do susto é Dosinda, unha ama de cría que servía en Madrid e regresaba ao seu Mondoñedo natal. Nalgúns xornais de finais da década dos cincuenta do século pasado publicábase un chiste co mesmo tema, aínda que con diferente posta en escena: Un cigarro? —preguntou un que ía na baca dun autocar a un amigo sentado cabo del. Eu tamén fumaba un! —dixo unha voz que procedía do interior dun ataúde que viaxaba canda eles.
Os espantados amigos saltaron do coche en marcha e feríronse gravemente. A voz era a dun viaxeiro que se metera dentro dun cadaleito para non pasar frío.
Claro que neste país o de viaxar dentro do traxe de madeira mortuorio non é novidade. Fano os que esquivaron a morte na procesión da Santa Marte de Ribarteme (As Neves) en agradecemento.
Na Pobra do Caramiñal, en cambio, na coñecida como procesión das Mortallas, a persoa agradecida vai vestida coa mortalla pero a pé, tras o ataúde que lle lembra o preto que estivo de usalo. Ao parecer, este costume comezou aló polo século XV cando un alcalde ao sentirse morrer fixo a encarga da caixa mentres rezaba pedindo non ter que usalo tan axiña. E como os rezos fixeron efecto, inaugurou a procesión que aínda se celebra.
