Opinión

A batalla campal de Belesar

HISTORIA NEGRA DE CHANTADA ► Na feira do 5 de outubro de 1900 un enfrontamento entre os mozos de varias parroquias rematou con varios feridos de distinta gravidade. Os xornais nacionais de época chegaron a escribir que a vila chantadesa vivía "en constante anarquía", aínda que os corresponsais locais lle quitaron ferro ao asunto.

COA ENTRADA dun novo século xurdiron violentos tempos dunha Chantada que se lamentaba sobre o refacho de crimes que emerxían no concello. En setembro de 1900, o xulgado abría dilixencia sumarial sobre "a morte violenta en Abral de Anxo Rodríguez, que faleceu como consecuencia dunha puñalada que lle inferían hai días". Un mes máis tarde, na celebración da romaría do San Cipriano os peores agoiros non se cumpriron.

A pesar de concorrer un bo continxente de romeus, os mozos de diversas parroquias estiveron tranquilos. "Polo visto, o viño no canto de excitar os ánimos acougounos, retirándose os guapos do día sen dicir esta boca é miña, corroborando aquilo de que can que moito ladra... Máis valeu así", díxose nas crónicas. Pero esa bravura contida explotaría na feira do 5 de outubro de 1900, traendo consigo unha bóla de lume mediática a nivel nacional chea de estereotipos que aseguraba que a vila estaba en constante anarquía.

AQUÍ FOI TROIA. Facía tempo que os mozos de Lemos das parroquias de Piñeiro, Louredo e Diomondi e os de San Pedro de Líncora, Merlán e Sabadelle viñan buscándose co laudatorio propósito de dirimir as súas contendas e, por fin, "onte á noite atopáronse, pero o choque foi terrible, digno de ser trasladado ás páxinas en que se escribe a historia do salvaxismo feroz". Ao termo da feira -segundo as crónicas- comezou unha disputa con tiros, sustos e carreiras que disolveu a benemérita.

O bando de Lemos, capitaneado por un tal Baldomero e principal armadanzas destas leas, decide retirarse con outros 40 cara ao pobo de Belesar buscando aos seus adversarios polas casas, e "como non atopasen a ningún destes descargaron toda a súa furia sobre dous pobres vellos, inferindo a un deles unha terrible puñalada pola que se acha entre a vida e a morte e ao outro lle dispararon un tiro, baleirándolle un ollo".

Ao deixar ao xefe na súa casa, chegou un batallón de mozos de "Líncora, Merlán e Sabadelle armados de escopetas e paus dispostos a vingar a ultraxe e ao chegar á morada de Baldomero lanzouse por unha xanela procurando así escorrer o vulto, pero non sucedeu así coa nai do caudillo e con outra muller, ás cales maltrataron bárbaramente ocasionándolles danos de consideración na casa, porque aquela caterva de feras non deixou monicreque con cabeza, queimando mobles, roupas e todo o que atoparon a man, marchando logo á adega e despois de facer un bo malgaste de viño novo, emprenderon a marcha cara a Belesar".

Os de Lemos aínda non se retiraron deste punto. "Ao oir os berros dos adversarios e os de Belesar facendo causa común con eles como é moi natural atrincheiráronse e ocuparon militarmente a ponte que pasa sobre o río Miño e tan pronto como chegaron os de Líncora armouse o gran tiroteo, sen que nin uns nin outros retrocedesen nin avanzasen un paso, durando o combate desde a dez ata as doce da noite, hora en que a Garda Civil puxo en fuga aos contendentes sobre os cales segundo me din, fixo lume, pero... sen consecuencias".

Afirman ao cronista que persoas dignas de crédito "aseguraron que dun e outro bando hai moitos feridos de arma de fogo e que se ocultan por temor á xustiza; por agora só sábese con seguridade doutro ferido máis e dunha agraciada moza de Belesar que ao retirarse para a súa casa alcanzouna un proxectil traspasándolle unha coxa". Co fin de instruír as primeiras dilixencias, persoal do xulgado e os médicos Vázquez Coello e Guerra compareceron no lugar do suceso.

ARTIGOS ENGALANADOS. Parece ser que entran na cárcere once persoas, entre elas os xefes de Lemos e Líncora, esperando a que ingresen outros sesenta máis. Os xornais da Corte afirmaban que "non se pode consignar sen un estremecimiento de horror o ocorrido na batalla campal de Chantada, máis de dúas horas de batalla, dous mortos e moitos feridos". Todos eles desexaban un exemplar castigo de tan animaladas costumes.

A vila serviu como metáfora política e relixiosa, especialmente en Cataluña, onde resaltaban que de ser certo os feito das "algaradas sanguentas de Chantada, parece unha regresión aos tempos máis bárbaros das idades primitivas". Outro sinala o constante estado de anarquía de "un pobo atrasado, ignorante, embrutecido e sen moral". Tamén aseguraron que se romperon os freos, "traballa pouco o sacerdote que quía a moral, traballa pouco o mestre que ha de formar a intelixencia e nin a un nin a outro presta bastante axuda a autoridade que ten nas súas mans a forza do Estado. Mentres os órganos esenciais do corpo social, o templo e a Universidade, non sexan en definitiva máis que oficinas, seguiremos contemplando espectáculos tan bárbaros como o ocorrido en Chantada".

Os correspondentes chantadinos saen á defensa: "Chantada está na provincia de Lugo, non no Riff". Engaden que as noticias publicadas son esaxeradas e que o suceso "non foi da extraordinaria gravidade con que se lle adornou.Aquí apenas se lles deu importancia, aínda que son dignos de reprobación".

Finalmente na liorta "non houbo ollos baleirados nin mortos, sí maltrataron con paus e unha puñalada a un honrado labrador de Líncora polo enorme delito de non gritar Viva Lemos! Os veciños de Líncora, indignados pola provocación e medorentos de que aqueles incendiasen as mieses, saíron en persecución dos agresores ata Belesar, onde soaron algúns tiros, sendo feridas dúas persoas. E Chantada continúa sendo vila culta e pacífica".

Romarías sanguentas
Xullo de 1902
Santiago de Arriba. Un Garda Civil morto e outro ferido.
Setembro de 1903 Santa Cruz de Viana. Morto un mozo de 22 anos e 4 detidos.

Xullo de 1907
Nogueira. Enfrontamento contra os de Mourelos. Morta dun tiro na cabeza a moza de 18 anos Dores Cortés. Detidos 2 irmáns.

Xullo de 1908
Requeixo. Contra os do lugar de San Xoán de Laxe. Un ferido grave por perforación do ventre con proxectil.

Agosto de 1917
Pesqueiras. Un morto por navallada no corazón e dous feridos graves.

Maio de 1919
Trasouteiro (San Vicente Argozón) contra veciños de San Xoan de Laxe. Morto Manuel Blanco Presas, varios feridos graves e máis de 20 menos graves.

Setembro de 1919
Requeixo, contra veciños de San Xoan de Laxe. Un morto e 2 feridos graves.

Setembro de 1932
Piedrafita, entre veciños de Vilela, Sobrecedo e Merlán. Morto Laureano Pérez Calvo, de 20 anos, balazo no costado esquerdo, 4 feridos graves e 4 detidos.

Agosto de 1934
Brigos, entre mozos de Cartelos e Pradeda. Morto o mozo Avelino Carballo Boán, ferida na cabeza, con 4 detidos, varios graves.

Comentarios