Que grande era María, malia non ser moi alta, coa tina na cabeza camiño do río. O panal de xabón coroaba a montaña de roupa. Ela cruzaba o Prado Grande orballado para meter as mans na auga fría e refregar a roupa até dala por limpa ou poñela a clareo e deixar que o sol fixese o resto.
Viúva, era a lavandeira da casa e era moito máis: sentiámola nosa, como se fose da familia, e alegrábanos vela chegar despois de cruzar entre veigas o val. O val comeza onde ela vivía e remata algúns quilómetros alén de onde morabamos nós. Ao val dálle nome o río que lle poñía as mans moradas.
Lémbrome de María sempre que vexo a cicatriz que teño nunha perna ou cando cruzo a ponte á beira da que situaba o lavadoiro de madeira, branqueado de tanta auga e xabón.
O da cicatriz ten a súa historia. Había unha galiña con pitos amarelos como as flores da mimosa, procesionando do patio ao camiño e do camiño á leira coa que lindaba. Eu, con non máis de catro ou cinco anos, quería coller unha daquelas criaturas acabadas de saíren da casca. A galiña botábase a min ameazante e facíame desistir do intento. Daquela argallei unha táctica que resultou ineficaz. Fun cabo do forno e collín unha vara moi longa coa que o home que roxaba o forno estendía as brasas. O pau multiplicaba por catro, cando menos, a miña estatura. Non puiden afastar a pita nin facerme co pitiño de ouro e, ademais, o arame espiñento que cerraba a eido vingouse pola rolada enteira.
Non recordo se chorei e berrei moito, mais lembro como se fose agora, despois de tantos anos, como María me colleu no colo, me levou a casa e, despois de poñerme de pé no mesado da cociña, me debrocou na perna augardente en cantidade mentres me sopraba para mitigar a dor.
Detéñome na anécdota porque o recordo do corte na perna dáme para moitas preguntas que, evidentemente, nunca lle fixen. Que lle evocaría a aquela muller o sangue? Tocaríalle limpar as feridas do seu home ou entregaríanllo con elas xa limpas e cubertas? Porque tardei moitos anos en saber que o marido non lle morrera, senón que llo mataran por uns intereses que non podo nin quero reflectir aquí. Cubrindo o asasinato puro e duro coa capa da diferenza política, baixárano da árbore, onde se tivera que agachar, a tiros, como quen caza un pombo. Quedábanlle cinco fillos que cabían baixo dun cesto e toda a vida para contemplar a impunidade dos vitimarios.
Neste 8 de marzo, Día Internacional da Muller, fago en María homenaxe ás que sufriron ou sofren a inxustiza e loitaron ou loitan para sacaren adiante a niñada.
A pobreza e o pago desigual son tamén un xeito de violencia, como o é querer derrogar unha lei que ben podería ser o arame de espiñas que as salvase.
