O Nobel de Medicina premiou este luns a tres científicos por revelar un proceso de adaptación esencial da vida, a relación das células co osíxeno, o que posibilitou novas estratexias para combater a anemia e o cancro.
Os estadounidenses William G. Kaelin e Gregg L. Semenza, así como o británico Peter J. Ratcliffe, foron distinguidos polos seus descubrimentos sobre "como as células detectan e adáptanse á dispoñibilidade de osíxeno", segundo o fallo difundido en Estocolmo pola Real Academia das Ciencias sueca.
Os seus achados desvelaron o modo en que funcionan procesos fisiológicos fundamentais, desde a xeración de novos vasos sanguíneos e a produción de glóbulos vermellos ao desenvolvemento fetal ou a adaptación dos músculos durante o exercicio físico.
A relevancia fundamental do osíxeno entendeuse desde hai séculos, pero durante moito tempo descoñecíase como as células se adaptan aos cambios nos niveis de osíxeno e que mecanismos moleculares subxacen neste proceso.
O membro da Asemblea Nobel Raldall Johnson, encargado de presentar os detalles tras o anuncio, considerou que este é "realmente un descubrimento de libro de texto", algo que os estudantes verán cando cursen bioloxía básica e estuden "as bases de como funciona a célula".
Raldall indicou que os novos nobel "ampliaron o xeito en que entendemos como o corpo se adapta ao cambio", como "unha resposta fisiolóxica fai posible a vida" e que as aplicacións "están xa empezando a afectar á forma na que se practica o medicamento".
Semenza empezou a estudar o xene da eritropoyetina (EPO), unha hormona cuxos niveles soben cando hai déficit de osíxeno, e como se regula ante diferentes concentracións deste elemento, usando ratos modificados xeneticamente; e o mesmo fixo Ratcliffe noutras situacións.
Ambos os investigadores concluíron que os mecanismos de detección de osíxeno estaban presente en todos os tecidos, non só nas células do fígado onde normalmente se produce a EPO.
Semenza descubriu en células de fígado cultivadas un complexo proteico, o factor inducido por hipoxia (HIF), e identificou os xenes que o codifican, denominados HIF-1 e ARNT.
Ao mesmo tempo que Semenza e Ratcliffe realizaban os seus estudos, Kaelin investigaba unha enfermidade hereditaria, a síndrome de Von Hippel-Lindau (VHL), que consiste na aparición de tumores múltiples en distintos órganos ao longo da vida dunha persoa.
Kaelin demostrou que os xenes do VHL codifican unha proteína que prevén a aparición do cancro e como células cancerígenas que carecen de xenes VHL funcionais mostran niveis moi altos de xenes regulados por hipoxia, mentres que cando se reintroduce o xene VHL, os niveis normais restáuranse.
Ratcliffe e o seu grupo probaron a continuación que o VHL pode interactuar fisicamente co HIF-1 e que é necesario para a súa degradación a niveis normais de osíxeno; e tanto este como Kaelin mostraron logo de forma simultánea como este elemento regula a relación entre ambos.
Nacido en 1957 en Nova York, Kaelin é especialista en medicamento interno e oncoloxía, exerce na Universidade de Harvard e centrou as súas investigacións no estudo dos xenes supresores nos tumores e nas funcións normais das proteínas.
Semenza, nacido tamén en Nova York pero dous anos antes, é catedrático de pediatría, oncoloxía radioterápica e ciencias da radiación molecular, química biolóxica, medicamento e oncoloxía.
O nefrólogo Ratcliffe, nacido en Lancashire en 1954 e adscrito á Universidade de Oxford, logrou establecer que tanto nas células humanas como na do resto dos animais existe un sistema que mide e canaliza a subministración de osíxeno.
O momento en que o secretario do Comité Nobel Thomas Perlmann descolga o teléfono para comunicar aos laureados que foron merecedores dun Premio Nobel non sempre está exento de anécdotas e así ocorreu a mañá do luns.
Perlmann relatou que o último con quen se puxo en contacto foi con Kaelin, do que non tiña o teléfono.
"Esta mañá (polo luns) puiden localizar primeiro á súa irmá, á que espertei, e deume dous números de teléfono. Chamei ao primeiro, preguntei se esta falando con Bill Kaelin. Non, a persoa díxome que era un número equivocado, pero o outro era correcto e puiden localizar a Bill Kaelin", que estaba só na súa casa cando finalmente recibiu a chamada.
Estes tres investigadores, que se repartirán os 9 millóns de coroas suecas (912.000 dólares) con que está dotado o premio, suceden no palmarés do Nobel de Medicamento ao estadounidense James P. Allison e o xaponés Tasuku Honjo, galardoados o ano pasado polos seus estudos para desenvolver a inmunoterapia contra o cancro.
A rolda de gañadores dos Nobel continuará este martes co de Física e nos próximos días seguirán, por esta orde, os de Química, Literatura, da Paz e Economía.
Os premios son entregados o 10 de decembro, aniversario da morte do seu fundador, Alfred Nobel, nunha dobre cerimonia no Konserthus de Estocolmo e no Concello de Oslo, para o da Paz.
Este premio é o único que se falla e entrega fóra de Suecia, por desexo expreso de nbsp;Nobel,&xa que Noruega formaba parte do Reino de Suecia na súa época.
