Jesús Carrasco Vázquez sostén que a sociedade española come por encima das súas necesidades e constatou que, ao longo da historia, ese nunca foi un hábito saudable. No libro Obesidade. A pandemia silenciosa, coordinado por Almudena García Carrasco, o historiador repasa as consideracións sobre o peso ao longo do tempo. Desvela que o sobrepeso está presente desde o Paleolítico e que empeorou nas sociedades modernas.
¿Por que un libro sobre obesidade?
Porque é moi necesario. O 25% da poboación española ten sobrepeso. é preocupante pola súa saúde, porque esas persoas son máis propensas a sufrir problemas cardiovasculares, e polo gasto de recursos públicos que supón, porque enferman máis e hai que atendelas. Nas últimas décadas a sociedade española ha gañado peso. Por exemplo, nos anos 60 comíase menos, alimentos non procesados, e camiñábase máis porque poucos tiñan coche. Agora vivimos nunha sociedade mecanizada con sobreoferta de alimentos.
Os problemas de saúde que provoca a obesidade son preocupantes, pero o estereotipo do corpo perfecto tamén está a facer moito dano.
A través da publicidade e especialmente na televisión, ese púlpito de plasma desde o que nos adoutrinan, difúndese un canon de beleza que non se corresponde coa realidade e que afecta especialmente á xente nova, que é moi propensa a ser manipulada. A realidade é que a sociedade española é máis obesa que antes. Temos a noso alcance infinidade de alimentos que non necesitamos e este libro é unha chamada de atención cara a un problema ao que os poderes públicos debesen dar resposta, cunha campaña de concienciación sen demonizar o oposto. A sociedade ten un problema tanto coa obesidade como coa anorexia.
Vostede estuda a obesidade a través da historia. Habitualmente relacionábanse exceso de peso e posición social.
Si, os ricos eran máis obesos. Reyes, nobres, clero... ata que chegamos ás sociedades occidentais, con economía solvente e posibilidades de sobrealimentación por parte da maioría da poboación. Nas sociedades sen bonanza económica as persoas tenden a ser delgadas. Ademais, antes a xente andaba, consumía calorías por necesidade.
Agora ocorre o contrario, engorda quen non ten recursos para comer ben.
Si, aí hai un factor real. A mala alimentación asóciase moitas veces a un exceso de hidratos de carbono, que provoca obesidade a quen non pode acceder a outro tipo de alimentos. Pero en épocas anteriores obesidade asociábase a saúde, os grupos sociais desfavorecidos asociaban ás clases dirixentes con xente obesa.
Conta no libro que incluso as momias dos faraóns exipcios xa eran candidatas a bypass porque se detectou que sufrían ateroesclerosis.
Isto pon de manifesto o status social dos faraóns. O estudo das arterias coronarias dunha serie de momias detectou ateromas. Sen descartar a predisposición xenética á enfermidade, o certo é que as momias estudadas pertencían a persoas de elevada posición social, que podían consumir carnes e alimentos ricos en graxas, así como levar unha vida sedentaria.
¿Quen son os primeiros en percibir os problemas que causa a obesidade?
Desde a antigüidade foron conscientes diso. Saben que comer moito aumenta o peso. Os exipcios, desde o imperio medio.
A Sancho I o Craso coséronlle a boca para que adelgazase porque non lograba subir ao seu cabalo
¿E os primeiros en pór remedio?
Na Grecia clásica xa se dan conta de que a solución está no equilibrio e Hipócrates xa fala de mesura na inxesta.
Pero noutros tempos hóuboos máis radicais.
Si, había solucións drásticas, como lle ocorreu ao rei leonés Sancho I o Craso no século X, que lle coseron a boca para que deixase para comer. A grandes males, grandes remedios. Estaba a xogarse un reino e pesaba tanto que non lograba subirse ao seu cabalo.
Iso non evitou que morrese novo.
Morreu aos 31 anos, pero viu cumprido o seu obxectivo, que era sentar no trono e antes no cabalo.
Carlos o Gordo, Luís VIN o Gordo… non coidaban moito a linguaxe.
Chamar gordo ou negro é unha descrición, non debe entenderse como unha ofensa. Iso xorde dos canons desta sociedade, na que está mal visto ser gordo.
Tamén estudou a obesidade na arte.
A arte reflexa a sociedade que o concibiu. Primeiro foron as venus, que a ciencia médica valora como persoas obesas. Pero á marxe da representación das figuras, os pintores tamén recollen as mesas dos podentes que encargaron o cadro e as racións representadas contan moito de cada época.
Na literatura tamén está presente. Xa Cervantes aconselláballe moderación a Sancho.
Escribía "come pouco e cea máis pouco, que a saúde de todo o corpo fráguase na oficina do estómago".
Na actualidade, unha tribo etíope outorga a súa mellor muller ao home coa maior barriga
A relación entre obesidade e status social segue presente nalgunhas sociedades.
Na tribo bodi de Etiopía. Son pastores de vacas e os homes inxeren durante varios meses unha mestura de leite e sangue de vaca para aumentar o tamaño das súas barrigas. Na festa de ano novo mídense e o que teña a barriga máis grande é nomeado rei por un día e outórgaselle como esposa á rapariga máis guapa da tribo. Relaciónase o tamaño da barriga coa capacidade de alimentar á súa familia, xa que a máis vacas, máis leite e máis peso. é curiosa esta reflexión porque a obesidade ponos en situación de desvantaxe ante un guerreiro fibroso. é unha situación anómala, os africanos non son xente obesa.
