Hai 30 anos, apenas quedaban en Andalucía 50 exemplares de burro da raza andaluza-cordobesa, unha das máis populares do mundo; hoxe, con 1.300 animais inscritos no Libro Xenealógico, a falta de financiamento para proseguir co censo ameaza a súa liñaxe.
E non é a única; as seis razas puras de asno ibérico recoñecidas pola Organización de Nacións Unidas para a Alimentación e a Agricultura (FAO) que sobreviviron á extinción enfróntanse a un escenario de incertezas.
O Libro Xenealógico é unha base de datos con información de cada un dos animais, unha ferramenta clave para garantir a liñaxe, sentar as bases para o cruzamento de exemplares e evitar a temida consanguinidade, causante de problemas xenéticos e de infertilidade. E funcionou.
"Fixemos un bo traballo, España é unha potencia en produción de burros con tres razas principais", comenta Jesús de Gabriel, secretario técnico da Asociación de Criadores de Asnos da raza Zamorano-Leonesa (Aszal), "pero agora podemos morrer de éxito".
E é que o orzamento para o rexistro de exemplares de raza reduciuse tanto que empeza a resultar inviable a súa continuidade.
O burro ibérico "forma parte da nosa cultura e debe ser xestionado como unha especie protexida"
Para Joaquín Santaolalla, secretario da Unión de Gandeiros da Raza Asnal Andaluza (Ugra), grazas ao rexistro de razas puras "conseguimos exemplares con moito valor xenético, pero sen apoio económico perderemos dúas décadas de traballo".
Existen tres razas principais de asno en España, a andaluza-cordobesa, a zamorana-leonesa e a catalá, e cada unha delas conta co seu Libro Genealógico; tamén están recoñecidas a raza das Encartaciones (País Vasco), a Mallorquina e o burro Majorero, de Canarias.
E os gandeiros que as manteñen fano por pura vocación e sentimentalismo, "máis aló dos intereses económicos", e contribúen con iso a enriquecer as razas, na actualidade substancialmente mellores que nos anos 90, cando estiveron ao bordo da desaparición.
Ugra naceu en 2001 e catro anos despois fíxose cargo do Libro Xenealógico da raza andaluza co soporte económico da Junta de Andalucía e a dedicación altruísta do seu veterinario, Joaquín Santaolalla. Hoxe conta con 150 gandeiros que manteñen preto dun milleiro de animais.
A principios dos anos 40 había en España 1.200.000 burros e na actualidade apenas son 40.000
Deseñar un libro xenealógico supón visitar as ganderías, tomar as mostras, analizalas en laboratorio, colocar os microchips, medir, inseminar, facer ecografías ou asistir os partos: "En 2011 recibiamos 60.000 euros de axuda ao ano da Junta e agora só temos concedidos 10.000 euros, non nos dá nin para gasóil", lamenta Joaquín Santaolalla.
Unhas 25 ganderías "de mozos ilusionados" manteñen unha cabana dun milleiro de exemplares da raza zamorana-leonesa. "Tras os recortes exploramos todas as alternativas para facelos rendibles, a través do turismo, a asnoterapia, o seu uso para roza ou a comercialización do seu leite para cosmética ou elaboración de queixos e lácteos", explica De Gabriel.
Máis do 60% dos exemplares da raza andaluza-cordobesa están en Andalucía.
Pascual Rovira, presidente da Asociación de Defensa do Borrico (Adebo) de Rute (Córdoba), incide en que o interese por salvagardar o burro ibérico "vai moito máis alá, forma parte da nosa cultura, da nosa paisaxe e da nosa historia e debe ser xestionado como unha especie protexida, non só como obxecto de subvención ou de programas de conservación".
A principios dos anos 40 había en España 1.200.000 burros e na actualidade apenas son 40.000, un centenar deles na reserva de Adebo.
