Para sublimar a reconstrución persoal a través do proceso de cicatrización física, a artista francesa Hélène Gugenheim recubre con ouro as trazas do destino na epidermis dos seus modelos a través dunha centenaria técnica xaponesa para reparar valiosas pezas de cerámica coñecida como kintsugi.
A súa intervención, que pode traducirse como "As miñas cicatrices son as que me tecen" (Mes cicatrices. Je suis d'elles, entièrement tissé), consiste en revestir de metal nobre o oco dun seo extirpado polo cancro de mama de Marie ou os sinais dun rostro fracturado polo destino de Olivier, para capturar o proceso nunha reportaxe audiovisual.
"O meu proxecto é valorar a cicatrización, máis que a cicatriz", explica a Efe Gugenheim (París, 1978), que fabrica "poesía metálica" sobre corpos rachados.
Faino porque lle interesa a metamorfose que unha cicatriz profunda imprime no dono dese corpo, obrigado a renacer sen desprenderse das marcas da dor; forzado a integrar os accidentes xeográficos do azar.
"É un xesto ritual, máxico, que consiste na aplicación de ouro sobre unha cicatriz. Esa intervención quere significar a valoración desa mestura de forza e fraxilidade que nos fai humanos", resume unha artista que incubou a idea en agosto de 2014, cando se atopou con Marie, a primeira dos seus lenzos vivos.
"Coñecina nun festival. Vina co torso espido e vin un seo e unha cicatriz. Rapidamente pensei na técnica kintsugi que descubrira unha década antes, cando traballaba como xornalista para unha revista de arte", recorda.
TÉCNICA ARTESANAL. Ese método xaponés xurdiu a finais do século XV, cando o comandante Ashikaga Yoshimasa enviou unha cunca de té de cerámica para que fose reparada en China. Desgustado polo basto resultado a base de grapas metálicas, pediu a artesáns nipóns que inventasen unha nova solución, dando así orixe ao kintsugi, que enche as xuntas fragmentadas con verniz de resina e po de ouro.
Ademais dunha técnica artesanal, o kintsugi, que inspirou tamén a artistas contemporáneos como a estadounidense Barbara Bloom (Los Ángeles, 1951), encerra unha lectura filosófica que reivindica que as fracturas forman parte do obxecto, danlle valor e non deben ocultarse.
"Todos temos cicatrices, inscritas nos nosos corpos ou invisibles ao ollo, pero lexibles nos nosos comportamentos. Son o resultado dunha apendicite, un sufrimento amoroso, unha inxustiza, a ablación dun seo (...). Tamén son testemuñas dunha reconstrución e signo da nosa capacidade de cambiar, de re-procrearnos", agrega Gugenheim.
A artista traballou xa sobre o corpo de dous voluntarios e prepara outras intervencións mentres busca patrocinadores para o seu proxecto, un protocolo que tamén desenvolveu en sesións con público na prestixiosa galería parisiense Thaddaeus Ropac a través da Fondation d'Enterprise Ricard para a arte Contemporánea.
O seu "protocolo", segundo a súa propia terminoloxía, serve ademais como diván metafórico para reflexionar sobre a pegada das experiencias vividas, pero tamén sobre os rastros da materia no corpo, renovado tras a cicatrización pero alterado e incapaz de regresar ao idéntico estado anterior.
Pero Gugenheim avisa de que o seu traballo é unha mera reflexión intelectual que desemboca nun proxecto artístico e que non pretende servir de curación física ou psicolóxica para os modelos. "Non me gusta mesturar as cartas, non son terapeuta", gabia.
