Cancro de mama, outro ano de progresos pero moito aínda por avanzar

A investigación en cancro de mama segue pisando o acelerador: en só un ano, catro fármacos deron resultados "esperanzadores" e, só en España, autorizáronse 34 ensaios clínicos. Pero nin é "o cancro bo" nin tampouco é rosa, e aínda quedan moitos retos que superar.

Porque cada ano seguen morrendo 6.000 mulleres do tumor máis diagnosticado no mundo e o segundo no noso país con case 35.000 novos casos anuais —só superado polo de colon e recto—, aínda que é tamén, e con moitísima diferenza, o máis prevalente, segundo "as cifras do cancro en España 2022" elaboradas pola Sociedade Española de Oncoloxía Médica (SEOM). No entanto, "está a haber unha revolución" que fai 15 anos era impensable e que abriu un horizonte "moi esperanzador", incluso para as pacientes metastásicas, comenta nunha entrevista Eva Carrasco, directora xeral e científica do Grupo Geicam de Investigación en Cancro de Mama.

Un gran impulso lógrase con avances pequenos

"Avanzouse e avánzase moito; non son avances de 7 anos de melloría en supervivencia, iso non se vai a dar, pero cos novos fármacos si se están dando moitas cousas que non se viron. Ao final, un avance grande é producido por moitos avances pequenos", puntualiza a oncóloga, que engade: "o que fai falta é que estean dispoñibles".

Fala así de fármacos como sacituzumab govitecán, un medicamento para enfermidade metastásica —tanto para triplo negativo, o máis agresivo, como para tumores con receptor hormonal positivo—, autorizado en Europa a finais de 2021, pero que en España segue en negociación. "Esperamos con moitas ganas —confía— que o Ministerio de Sanidade apróbeo en breve".

Trátase dun dos catro medicamentos que deron resultados "prometedores" este ano, como tamén o é pembrolizumab que, engadido quimioterapia de primeira liña, demostrou unha mellora dun 27% da supervivencia global das pacientes con triplo negativo avanzado, segundo un estudo liderado o International Breast Cancer Center (IBCC).

Estrant, un degradador selectivo do receptor de estróxeno (SERD), xa se está investigando para cancro metastásico con receptores hormonais positivos, como tamén trastuzumab deruxtecan, sobre o que existen dous estudos, un para HER2+ e outro HER2-low —pacientes sen unha alta sobreexpresión de HER e que poden ser tanto con receptores hormonais positivos como triplas negativas—.

"Grazas a esta investigación estamos a chegar a ter fármacos moi bos para a enfermidade metastásica que logo se trasladarán á contorna adyuvante, que é moi esperanzador. O único problema, insiste a doutora, é que teñen que estar dispoñibles no mercado porque elas non teñen tempo".

Cara ao diagnóstico molecular e o tratamento personalizado

Desde o 1 de xaneiro de 2013, o Rexistro Español de Estudos Clínicos (REEC) recompilou 8.233 estudos con medicamentos autorizados en España, dos que unha cuarta parte (2.204, o 26,77%), están dedicados á oncoloxía, 364 deles ao cancro de mama

Entre o Día Internacional da Loita contra o Cancro de Mama de 2021 e o que se conmemorou este mércores, a plataforma publicou 909 ensaios, case un terzo (265, o 29,1%) sobre investigacións de distintos tipos de cancro, dos que un 12% (34) están centrados no de mama.

Geicam, conta Carrasco, vai iniciar o estudo "Promise" para pescudar se a inmunoterapia segue achegando algún beneficio a pacientes que xa a recibiron previamente. Así, campos de investigación "hai a patadas", pero o importante agora é diagnóstico molecular e tratar de personalizar cada vez máis.

A probabilidade de recurrencia, o gran reto na actualidade

O "gran problema" segue sendo a probabilidade de recurrencia, de entre un 20% e un 30%. "É o medo que levas detrás de ti e o que realmente fai que non podamos falar de superalo, porque ninguén che pode dicir que non esteas nese 30 % nin cando", di Ana Casas, directora da Fundación Actitude contra o Cancro.

Casas, que tamén é membro honorífico da xunta directiva do Grupo Solti, fala desde unha dobre perspectiva de oncóloga e paciente, dúas caras que inevitablemente acaban interferindo entre si. Como o primeiro, "fasche máis sensible, entendes moito mellor detalles que antes che pasaban non desapercibidos, senón que non lle dabas importancia", e que están relacionados coa calidade de vida e que o profesional debería percibir "como os vive a paciente, e para iso hai que preguntar, interesarse, estar próximo e atento".

E, como o segundo, "cámbiache a perspectiva e gozas máis o"presente . "Simplemente tes que asumir o inevitable, levalo o mellor posible e vivir o momento, proxectando na vida en función das túas capacidades e das secuelas que pode quedar do tumor ou dos tratamentos e ir afrontando aos poucos. O demais son contos de fadas".

A investigación sen límites dun cancro "que non é rosa" 

"O cancro de mama non é rosa", resolve a directora xeral de Asociacións de Pacientes do Colexio de Médicos de Sevilla, e non o é porque a situación dese 30% de pacientes que recorreron "ás veces é moi mala e normalmente non se sae". "O rosa serve para dar visibilidade ao cancro de mama, pero non é rosa, nin moitísimo menos, pásase moi mal".

De modo que o principal desafío é evitar as recaídas ou, polo menos, detectalas canto antes, e niso a ciencia tamén avanzou: "agora hai medios radiológicos e analíticos que detectan recurrencias que antes era imposible, e temos ademais a posibilidade de facer estudos xenómicos e a biopsia líquida".

Solti pechou xa o recrutamento de pacientes metastásicas —604 en total— para o seu estudo Hope, unha "oportunidade" para tratar de detectar mutacións especificas a partir dunha secuenciación xenómica na biopsia e a través dunha biopsia líquida para aplicar un tratamento diana concreto.

"Estamos nun momento no que se fai moita máis investigación e ademais a velocidade á que se está adquirindo o coñecemento multiplicouse. Pero hai que seguir investigando moito. A investigación —conclúe— non ten límite".