Os grandes avances no tratamento do cancro teñen nalgunhas ocasións unha "peaxe" en forma de efectos adversos importantes, como a cardiotoxicidade. Agora, un grupo de científicos españois identificou un marcador moi precoz de dano cardíaco en pacientes tratados cunha familia de fármacos comúns.
A investigación fíxose cun modelo porcino e publícase na revista JACC (Journal of the American College of Cardiology), nun artigo que lidera o Centro Nacional de Investigacións Cardiovasculares (CNIC) en colaboración coa empresa Philips.
Segundo os seus autores, os achados servirán nun futuro para lograr o diagnóstico temperán da cardiotoxicidade asociada ao uso de antraciclinas, un grupo de quimioterápicos amplamente utilizados para tratar distintos cancros, como linfomas, leucemia ou mama.
E é que, ata un 25% de pacientes que recibe tratamento con algúns destes fármacos desenvolve algún grao de toxicidade miocárdica, que pode chegar a ser moi grave e condenar ao sobrevivente do cancro a insuficiencia cardíaca crónica ou, incluso, a falecer por esta complicación, segundo o CNIC.
Os investigadores, para facer os seus experimentos, desenvolveron un modelo porcino novo de cardiotoxicidade inducida polas antraciclinas, en concreto, doxorrubucina; o porco é o animal de experimentación cuxo corazón ten máis similitudes co humano.
Logo da súa administración intracoronaria a doses crecentes durante 10 semanas, os científicos lograron identificar que o primeiro parámetro alterado nos porcos foi "T2 mapping".
Trátase dun biomarcador de imaxe que se adquire por resonancia magnética e co que se pode medir a cantidade de auga que teñen dentro as células do corazón, detalla a Efe Borja Ibáñez, director de investigación clínica do CNIC, cardiólogo no Hospital Universitario Fundación Jiménez Díaz (Madrid) e coordinador do estudo.
Esta alteración indica que existe edema -acúmulo de auga- e este prodúcese porque a doxorrubicina empeza a danar ás mitocondrias dentro dos cardiomiocitos -células musculares encargadas de bombardear o sangue-, explica pola súa banda Carlos Galán-Arriola, do CNIC e primeiro autor do artigo.
A doxorrubicina e o resto de medicamentos da familia das antraciclinas danan xa que logo as mitocondrias, as "centrais enerxéticas" das células cardíacas e un dano permanente nestas produce unha disfunción grave e irreversible do músculo cardíaco.
"Hoxe en día cando diagnosticamos un paciente con este tipo de cardiotoxicidade, na maioría dos casos xa é moi tarde e hai dano estrutural no corazón, por iso é importante este traballo", resume a Efe Ibáñez.
"Abre a posibilidade de poder identificar a cardiotoxicidade antes incluso de que apareza calquera alteración na contractilidade do corazón".
Así, o feito de dispor deste parámetro precoz, podería permitir identificar que pacientes toleran ben o tratamento con antraciclinas e no caso de recaída volver usar esta familia de fármacos ás doses altas eficientes.
Pola contra -engade-, "se un paciente desenvolve este marcador con menos dose acumulada de antraciclinas, pódese aplicar un tratamento cardioprotector preventivo ou, incluso, modificar a pauta quimioterápica".
Con todo, na actualidade, non hai fármacos específicos que eviten a toxicidade do corazón, e este é un dos obxectivos do equipo de Ibáñez.
No entanto, primeiro ten que comprobar en humanos o identificado agora en animais: para iso, en colaboración coa Fundación Jiménez Díaz, os investigadores iniciaron un ensaio clínico. Este verán recrutarán ao primeiro paciente con linfoma, co obxectivo de chegar aos cen.
O seguinte paso, se todo sae ben, será o de indagar en terapias preventivas contra a cardiotoxicidade; o proxecto Matrix, polo que Ibáñez acaba de recibir dous millóns de euros do Consello Europeo de Investigación, intentará desenvolvelas.
Para iso, explorará, entre outras, a posibilidade de realizar autotrasplante de mitocondrias sas para substituír as que se danan por culpa dos fármacos contra o cancro; isto nunca se fixo antes e sería un "cambio de paradigma" no tratamento de enfermidades do corazón, conclúe Ibáñez.