A historia e a vida do municipio pódense palpar a través do libro Triacastela, refuxio real, cun percorrido polo seu pasado, o patrimonio, o Camiño de Santiago, a gastronomía ou os eventos deste pequeno concello da montaña lucense. A pesar dos seus poucos máis de 50 quilómetros cadrados e só oito parroquias, as súas terras gardan curiosidades históricas ou destacados monumentos, tal e como recolle a publicación editada polo Concello e obra do xornalista e fotógrafo José M. Salgado.
O autor fai unha viaxe pola historia deste concello, que no pasado foi "unha especie de territorio fronteirizo". Era o primeiro val cando cruzaban as montañas que separaban Galicia de León e foi lugar elixido por monarcas como refuxio, de aí tamén o título da obra, conta. Pon de exemplo a reina Urraca, que a principios do século XII, cando co seu exército disponse a enfrontarse ao seu marido, Afonso de Aragón, "fai un alto en Triacastela antes de cruzar as montañas", relata o xornalista. Tamén pararon neste municipio os Reyes Católicos en 1486; o seu neto, Carlos V, en 1520 ou Felipe II en 1554, tal e como describe o autor na publicación. "Foi un lugar que vos monarcas desa época medieval lle deron unha especial importancia para ser un burgo tan pequeniño, resultaba moi importante como lugar estratéxico", opina.
O libro achega tamén outras curiosidades históricas deste pequeno concello, como que o monarca Afonso IX fundou a actual vila de Triacastela, pobóaa. Ata entón existía o concello de Vilavella. Segundo puido descubrir no Arquivo do Reino de Galicia, este municipio continuou, "coexistindo co de Triacastela". "Entón houbo dous concellos de Triacastela, non está moi claro con que status xurídico", apunta José M. Salgado, quen invita a investigadores a continuar estudando sobre este asunto, un dos "máis interesantes" sobre a historia do municipio que coñeceu ao escribir o libro. Este trata "de achegar información" doutras fontes, algunhas delas inéditas. "É máis ben facer un percorrido e achegar esa información", engade.
A historia de Triacastela tamén estivo marcada polo Camiño de Santiago, que levaron a que millóns de persoas pasasen por estas terras que xa no Códice Calixtino figuran como final de duodécima etapa da ruta.
PERSONAXES HISTÓRICOS. Neste concello teñen as súas raíces destacados personaxes, como o escritor Camilo José Cela ou Antonio López de Quiroga, que emigrou ás Indias e foi industrial mineiro na localidade de Potosí, en Bolivia, converténdose nun "dous homes máis ricos do mundo naquel momento". Un personaxe, do que fixo un estudo Luís López Pombo e que aínda hoxe é "recoñecido" na historia de Colombia.
A publicación tamén fai un repaso polo patrimonio do municipio parroquia por parroquia.O concello alberga templos con pinturas murais, como son Santalla de Alfoz, Cancelo e Toldaos. Este último, ademais, conta cunha Virxe
A súa gastronomía, oferta turística e actividades culturais completan a publicación. O concello ten unha actividade cultural "bastante intensa". "A idea é mostrar as cousas que se fan, que incluso en ámbitos pequenos que se poden facer. Un concello pequeno de Galicia ten moito máis que ofrecer do que ás veces un se imaxina", apunta o autor da publicación, que invita a percorrer este refuxio real.
Alberga un dos castros máis grandes de Galicia
Cova Eirós
Na obra ten por suposto unha especial cabida Cova Eirós, a gruta de Cancelo na que se acharon as primeiras pinturas rupestres do noroeste peninsular.
![]()
O municipio conta con varios carreiros como as rutas Queixadoiro-As Pasantes e San Mamed
O municipio conta con varios carreiros como as rutas Queixadoiro-As Pasantes e San MamedAdemais do Camiño, polas terras de Triacastela discorren varios carreiros sinalizados, talles como o Camiño Real, a EuroVelo 3, Queixadoiro- As Pasantes e da capela de San Mamede. A través destas rutas descóbrese o patrimonio natural do municipio, que conta con varias grutas, como a Cova do Bao, en Vilavella. JOSÉ M. SALGADO
