Fortes aplausos para Primo de Rivera

UN CHISCO DE HISTORIA LOCAL ▶ As visitas de Primo de Rivera á comarca chantadesa sempre estiveron marcadas polo reloxo pero tamén pola pompa e o boato. No 1924 fixo unha parada na vila do Asma de camiño a Lugo e milleiros de persoas agardárono a pé de estrada. O coche oficial ía seguido dunha ampla caravana de vehículos
Primo de Rivera, en Chantada. ARQUIVO PARDO
photo_camera Primo de Rivera, en Chantada. ARQUIVO PARDO

SE NOS desprazamentos o xeneral Primo de Rivera quería pasar inadvertido tíñao algo complicado, á bandeiriña española incrustada na parte dianteira do coche oficial había que engadirlle toda unha odisea automobilística coas autoridades máis representativas da época que en forma de caravana acompañábano; para rozar case a sobrenatural arte da bilocación tiña que madrugar, e moito.

O 30 de xullo de 1924 sae de Ourense (supoño que ben almorzado polo atarefado día que ía ter) para dirixirse a Lugo, "sendo esperados nos límites da provincia, no municipio de Carballedo, polo Gobernador Civil, o tenente coronel da benemérita Aranguren, gobernador militar Zabarte e o presidente da Deputación con outros deputados, o presidente, fiscal e maxistrados da Audiencia e o enxeñeiro de obras públicas Hernández, co enxeñeiros Peralba e Gómez Jiménez", segundo as crónicas da época.

Tras os rigorosos saúdos, a comitiva continúa o seu camiño cara a Chantada, simultaneamente antes das nove da mañá máis dun quilómetro da estrada de Lugo a Ourense estaba cuberta "con miles de almas, forzas da Garda Civil de Cabalería e Infantería non se daban punto de repouso para despexar o paso, numerosos automóbiles chegaban abarrotados con representacións de todos os concellos do partido".

Por outra banda chegan desde Lugo ás nove e cuarto "o gobernador, presidente da Audiencia, enxeñeiros de obras públicas, xefes da Garda Civil, maxistrados e moitas personalidades, quen foron recibidos polas autoridades locais en Santa Ana aos acordes de alegre pasodobre executado pola banda municipal". Os máis de 400 somatenes (a forza paramilitar armada máis numerosa de Galicia) da Asma comezaron a organizarse en perfectas filas xunto ás sociedades agrarias que portaban as súas bandeiras na "Avenida de Travadelo, a cuxa entrada figuraba un artístico arco ata a praza de Oriente onde había outro arco".

Ás dez, o estampido das bombas anunciaba "a chegada do xefe do Goberno e enseguida viuse aparecer descendendo a costa da estrada de Ourense, un automóbil cunha bandeiriña española e seguido dunha caravana de coches. Ao pouco tempo baixaba do seu coche o presidente, con Martínez Anido, sendo saudados polas autoridades, xefes e oficiais e forzas que lle esperaban aos acordes da marcha real e as aclamacións de 5.000 persoas que daban a benvida con atronadores aplausos".

Nos actos organizativos do recibimento acordou a corporación municipal que un grupo de nenos soltasen "multitude de pombas que revoloteaban en torno do marqués de Estella" onde todas as formacións acompañaron ao presidente ata a "Praza da Constitución, onde o alcalde Jesús Fernández Taboada leu unha mensaxe na cal se facían as peticións en grao sumo necesario para o pobo chantadino, sinalando a da pronta terminación da ponte sobre o río Miño, que une os anacos da estrada de Monforte a Lalín, o presidente do Goberno determinou ir sen perda de tempo a visitar a devandito ponte. E así o fixo acompañado de Martínez Anido, o delegado gubernativo Ramón Ulloa Sotelo e o alcalde, que marcharon en coche precedidos noutro automóbil polos enxeñeiros de Obras públicas".

Ao seu pronto regreso, "despois de desfilar en correcta formación os do somatén, foi despedido o xefe do directorio con entusiastas aclamacións e prolongados aplausos, mentres enchían o espazo o alegre repenicar das campás e o estampido das salvas de bombas, facendo un alto en Taboada antes de seguir para Lugo" onde xa estaban un pouco impacientados polo atraso. Ao chegar á capital fixo alto en Rolda da Coruña, "fronte ao arco triunfal levantado nas inmediacións da Porta da Estación, recibíndoos as autoridades".

CATEDRAL. Despois entrou na catedral onde o prelado, o deán e cabido esperábanos e "oraron mentres o órgano executaba a Marcha Real". Xa na Deputación onde estaban os somatenistas sen armas desfilaron ante a súa presenza, engadindo Primo que "estimulando os traballos de organización do somatén, estimo dun importante labor de patriotismo".

Na visita do ano 1924 a Chantada soou a Marcha Real e un grupo de nenos soltou unha multitude de pombas ao ceo

No cuartel de San Fernando pasou revista ás tropas e ocorreu un "detalle simpático, cando do Corpo de Prisións suplicáronlle intercediese co monarca para conseguir o indulto da desgraciada Manuela Arias, condenada á última pena pola Audiencia de Lugo". Á hora para comer foron ao mercado cuberto da praza de Santo Domingo onde se celebrou un banquete a 600 comensais servido polo persoal do Hotel Méndez Núñez onde degustaron: Hors D, oeuvres Royal, Ovos escalfados Racitela, Tenreira á Bros Baltimore, Lagosta á Rusa, Xamón Iork ao Aspie, Óso Fiado, Torta Xenovesa, Froita, Café, Coñac, Habanos, Viño tinto galego e Champagne Moët & Chandon. A 23 pesetas por barba.

Primo de Rivera marcharía ao día seguinte para Ferrol ás nove e media. As súas últimas incursións por Galicia serían en abril de 1928 para inaugurar os matadoiros rurais de Porriño, pasando por Monforte onde almorzou na estación, Ourense, Ribadavia, Filgueira, Neves e Salvaterra do Miño e en agosto do mesmo ano outra vez por Lugo, Ourense e Mondariz.

Arco triunfal da Luciano Travadelo

CHANTADA. As actas do Concello reflicten pouca actividade sobre a ditadura primorriverista, destacando que en outubro de 1925 o alcalde Jesús Fernández recibe senllas cartas do alcalde de Lugo e o Gobernador Civil metendo presión para conceder determinados títulos e honras ao xeneral, polo cal a alcaldía o 29 de novembro "acorda que conste en acta a satisfacción da Corporación polos brillantes feitos de armas realizadas en África baixo a dirección de Miguel Primo de Rivera a quen considera merecedor das recompensas solicitadas cuxa concesión vería con verdadeiro agrado por considerala xusta".

En maio de 1927 convócase á Corporación para informar sobre rumores de que "determinadas persoas desta vila dedícanse a facer propaganda en contra do actual réxime e das autoridades locais, para que formulen cargos concretos; e o pleno por unanimidade acorda fágase constar o labor de obstrución que a partir do advenimiento da actual situación veñen realizando os veciños desta vila Antonio Soto Lemos e Manuel Cabo Rodríguez, quen non obstante ser somatenistas e estar a portar obrigados a defender e procurar a paz, dedícanse a desprestixiar a autoridade da alcaldía empregando como armas a insidia e a calumnia, e non contentos con isto dedícanse tamén a facer propaganda en contra do Goberno a partir da memorable data do 13 de setembro, sen dúbida que a iso obrígalles o non poder afacerse a non intervir na administración local non obstante dar sobradas mostras de insuficiencia durante a súa non pequena actuación con deplorables desacertos e talvez intencionados amaños; e que se remita certificación deste acordo aos Ministro de Gobernación e Gobernador Civil".

Comentarios