Achégase a noite do 7 de setembro e iso na parroquia de Castelo (Taboada) é sinónimo de preparación. Hai anos, en realidade non se sabe cantos, que este lugar celebra un particular rito, tan antigo que as súas orixes son incertos e xeran debate. Os veciños fabrican fachas cos chamados agucios (nome que se lles dá nesa zona a un tipo de arbustos). Atados a uns paus de sete metros de altura cravados no chan, estes arden a medianoite no perímetro dun castro.
Manuel Fidalgo é o presidente da asociación que organiza desde 1992 esta actividade. Segundo detalla, os veciños traballan rápidos para que as fachas estean listas este sábado. A previsión é que Castelo queime nesta nova edición da súa festa entre 20 e 25 fachas elaboradas nos domicilios particulares dos seus habitantes.
Casa escola da parroquia foi o escensario onde se presentou este mércores a actividade. Ademais de Fidalgo, estiveron presentes, entre outras personalidades, o delegado territorial da Xunta en Lugo, José Manuel Balseiro; a deputada provincial de turismo, Pilar García Porto; e o alcalde de Taboada, Ramiro Moure.
Foi a primeira faísca para acender as fachas que en dous días conformarán un espectacular círculo de lume. Será a única iluminación que haxa entón nesta zona da parroquia taboadesa, que promove unha das noites máis misteriosas e mitológicas da Ribeira Sacra.
INTERROGANTES. Absolutamente ninguén en Castelo acerta a dicir cando empezou esta tradición. Tampouco ningunha das moitas persoas que a estudaron.
A teoría máis aceptada é que se trata dun rito celta. Quen defenden esta explicación apóianse no feito de que a cerimonia teña lugar nun castro. Tamén subliñan a existencia de círculos e celebracións similares á de Castelo noutros lugares do mundo como Cornualles ou Irlanda, onde a cultura celta está moi presente.
Outras fontes sinalan que a queima de fachas podería ser típica de calquera sociedade agrícola do mundo, houbese ou non celtas nela. Sobre o lume, unha das hipóteses máis estendidas é que tiña un carácter purificador.
SEN DOCUMENTOS. O antropólogo chantadés Xavier Viana afirmou en varias ocasións que non existen textos que axuden a precisar cando se empezaron a facer este tipo de actos. Na actualidade, o único que serve para confirmar a antigüidade deste costume é a tradición oral.
Os membros do colectivo organizador adoitan comentar que os avós dos seus avós "lembraban a queima de fachas, pero non sabían dicir cando comezou nin quen celebrou a primeira edición". Si é seguro que a tradición correu serio perigo de desaparecer ata a creación da asociación que asume desde comezos dos 90 a preparación da mesma.
Antes de 1992 houbo anos nos que só se queimaron dúas fachas e o ritual nin sequera levaba a cabo no castro, senón nos seus arredores. Hoxe a festa parece consolidada e ata forma parte da declaración da Ribeira Sacra como Ben de Interese Cultural (BIC) na categoría de ben inmaterial.
O sábado escribirase un novo capítulo desta historia que na época moderna ha comezado a lerse pola metade, sen coñecer de certo o inicio. Como sempre, música e comida acompañarán o lume en Castelo.
