A igrexa de Santa María de Rozavales podería ter unha orixe prerrománico. Así o asegura Carolina Casal, especialista en arte románico e docente de Historia da arte na Universidade de Santiago (USC). Casal visitou o templo invitada pola Asociación de Vecinos de Vilachá de Salvadur e comprobou a existencia de dous indicios prerrománicos: unha planta con forma de cruz grega e unha fiestra pequena no altar situada entre dúas grandes lousas de granito.
Este descubrimento converte a Santa María de Rozavales nun "deserto non medio do románico dá Ribeira Sacra actual", segundo Casal, polo inusual da súa arquitectura especialmente no que se refire á planta grega. O tipo de fiestra coincide coa tipoloxía prerromana ao tratarse "dunha xanela estreita non exterior que se vai ensanchando non interior. Na época xogábase coa semiescuridade para crear un ambiente ministérico", afirma Casal.
Con todo, faría falta realizar unha prospección arqueolóxica a fondo para poder confirmar a orixe anterior ao Románico de Rozavales, matiza Carolina Casal, quen engade que a igrexa monfortina foi incorporando ao longo dos séculos elementos doutras épocas, destacando un arco renacentista, moi pouco habitual, cuxo orixe xorde directamente desde o chan.
O redescubrimiento da igrexa de Rozavales produciuse durante o proceso de recompilación de datos que a Asociación de Vecinos de Vilachá fixo sobre o Camiño de Inverno e presentou ante a Xunta de Galicia. Neste informe, a entidade asegura acreditar o paso do Camiño de Inverno por Rozavales.
Por tal motivo, representantes da Asociación de Vecinos Vilachá de Salvadur solicitaron á tenente de alcalde de Monforte, Gloria Prado, a realización dun estudo técnico en Santa María de Rozavales para verificar a súa orixe e vinculación co Camiño de Inverno. Segundo Xurxo Martínez, membro da asociación, Prado mostrouse interesada en profundar nos misterios dun templo que viría a englosar a lista de restos arqueolóxicos monásticos de alto valor nunha Ribeira Sacra no punto de mira da Unesco.
