Camiña outubro cara aos seus últimos días e as canles de televisión ofrecen especiais de películas de terror e fantasía para ir afacendo o corpo para as celebracións de Todos os Santos e Defuntos coas que damos a benvida a novembro. Xa que Halloween veu para quedar, faremos ben en saber que non estamos a consumir —non unicamente, polo menos— comida rápida estadounidense, senón unhas tradicións pagás de ida e volta, nacidas en Europa para festexar os froitos da colleita, o fin da estación da luz e o inicio das tebras, o punto do calendario no que se abre o pano entre o mundo dos vivos e o dos mortos. Unha serie de ritos levados polos emigrantes a Estados Unidos, popularizados a través do cine, as series de televisión e as academias de inglés, e que serviron de acicate para investigar sobre as nosas propias tradicións de defuntos anteriores ao cristianismo. É tempo de Samaín, un sincretismo que se fixo un oco no ecuador dos nosos outonos, entre as visitas con flores aos camposantos e os magostos veciñais.
Para identificarse co espírito das conmemoracións, o portal Hundredrooms propón un itinerario de pobos abandonados e lugares de medo, "con efectos escénicos típicos dunha noite de Halloween".
"Ambientes tétricos con muros derruidos, miradas ocultas na escuridade, estraños vestixios da vida pasada que aí se deu, capas e capas de po. Lugares que, aínda que provoquen suor e tremores, espertan tamén moita curiosidade e fantasía e que, en certo xeito, contribúen ao guion dunha película que faría as delicias de Hitchcock".
Comeza a ruta en Belchite, en Zaragoza, un dos lugares abandonados de España con máis historia, un pobo pantasma no que levou a cabo unha famosa batalla durante a Guerra Civil que provocou danos irreparables. As ruínas do que actualmente se coñece como Pobo Vello de Belchite están abertas ao turismo ávido de historias e mitos.
As propostas de Hundredrooms conducen, así mesmo, á estación internacional de Canfranc, nun lugar idílico no Pirineo de Huesca. O edificio, erixido nos anos dez do século XX e inaugurado en 1928, conserva toda a maxestosidade do seu tempo e os ecos do ouro de Suíza e o wolframio que viaxaba á Alemaña nazi durante a Segunda Guerra Mundial. Está completamente abandonado desde un descarrilamento dun tren en 1970, que provocou que se derrubase a ponte de L'Estanguet. Aínda que hai proxectos de restauración, a estación continúa no abandono á espera de valentes exploradores.
A ruta por lugares abandonados comeza en Belchite, un pobo pantasma de Zaragoza no que levou a cabo unha famosa batalla durante a Guerra Civil
Aragón é un territorio fértil para viaxeiros ávidos de xeografías poboadas de cicatrices e amigos da nave do misterio en xeral. Hai unhas semanas, a serie de TVE El Ministerio do Tiempo, dedicaba un dos seus episodios a Trasmoz, un pobo situado na zaragozana comarca do Moncayo e Tarazona, que na actualidade non chega ao centenar de habitantes. Trasmoz foi escenario dalgunha das tétricas lendas de Bécquer que, neste caso, pisaba sen risco, xa que a literatura oral sobre aquelarres, heretismos e bruxería fai desta pequena localidade o único pobo español oficialmente maldito, xa que foi excomulgado pola Igrexa católica en 1551. Só o Papa podería corrixir unha situación que aínda non foi revogada.
Para sinal de pobo maldito, o que leva adherido Ochate —ou Otxate, en eúscaro—, un pobo do condado de Treviño, territorio burgalés situado en Álava e desde hai décadas pasto do esquecemento. Fronte á lenda negra de epidemias —de vexigas, tifus e cólera entre os anos 1860 e 1870—, combustións espontáneas e outros fenómenos paranormales, hai quen esgrime a explicación máis sinxela a por que o abandono actual: o camiño que atresava a zona entrou en declive ao abrirse unha ruta alternativa. O visitante do século XXI pode aínda achegarse ás ruínas da ermida de Burgondo e á súa marabillosa necrópole medieval con sepulturas antropomorfas.
Os seguidores de Íker Jiménez, Carmen Porter, Javier Sierra ou Antón Rebollido son coñecedores de que os cinco sanatorios para enfermos tuberculosos abandonados na serra do Guadarrama, entre Madrid, Segovia e Ávila, son a munición que alimenta a literatura paranormal. Incluso, no Real Sanatorio do Guadarrana, polo que pasaron Cela ou Alberti, filmouse o clásico do cine de terror ibérico A noite de Walpurgis (1970), película protagonizada e escrita por Paul Naschy.
Os esqueletos de edificios que nunca foron e as obras paralizadas son terreos fértiles para os misterios e as sugestiones
Moito máis recóndita é a existencia do sanatorio de Cesuras, un magnífico edificio art noveau —poden comtemplarlo na portada deste suplemento— concibido polo arquitecto Rafael Antonio González Villar que nunca chegou a abrir porque se estaba construíndo outro na veciña Oza, que agora comparte municipio con Cesuras. O sanatorio en cuestión foi erixido nun magnífico parque de douscentos ferrados, no lugar do Paxarón e desde que se paralizaron as obras en 1931 dorme o soño dos xustos a mercé do brión e as enredaderas.
Os esqueletos de edificios que nunca foron e as obras paralizadas son terreos fértiles para os misterios e as sugestiones. Achegámonos ata o túnel de Engánaa, de case sete quilómetros e horadado entre a pasieguería cántabra e a burgalesa para que circulasen os trens entre Santander e Sagunto. Os traballos foron iniciados nos primeiros anos do franquismo e acometidos por presos políticos republicanos,e sclavizados en xornadas que superaban as doce horas.
Refugado o ferrocarril entre o Cantábrico e o Mediterráneo, Engánaa era utilizada ilegalmente por algúns camioneiros cando o porto do Escudo estaba pechado por neve, ata que en 1999 esborrallouse un tramo e xa non se ve a luz ao final do túnel.
Pode o viaxeiro aproveitar a visita a Cantabria para achegase ata o lugar das Fraguas, no concello de Areas de Iguña, onde loce un escenario de película. Non é un dicir, o palacio dos Hornillos, finalizado en estilo pintoresquista inglés en 1840 e residencia de verán de Afonso XIII ata a construción do palacio da Magdalena de Santander, foi o estudio de rodaxe dos outros (Alejandro Amenábar, 2001), un dos máis existosos exemplos do terror español recente.
A presenza espectral está indeleblemente asociada ás construcións palaciegas. Dicíase nos anos oitenta que un Wolkswagen Golf e un castelo escocés parecíanse en que ambos levaban unha pantasma dentro. O certo é que non é preciso viaxar ata o país dos highlanders, xa que no mesmo centro de Madrid, o palacio de Linares, coa súa casa de bonecas —cando faltan as bonecas nas iconografías do terror?— e os seus psicofonías.
Sen saír de Madrid e á calor da recente estrea do filme Verónica —a posesión diabólica de estética noventera a ritmo de Heroes do Silencio dirixida por Paco Praza— imponse un percorrido polo rueiro barrial e proletario do expediente Vallecas. Ri ti de Expediente X. Só para valentes a proba de terrores.
