A reparación da estalagmita de Lóuzara retómase en Semana Santa

As entrañas de Lóuzara (Samos) albergan unha das cavernas de calcaria máis espectaculares da comunidade galega. Miles de anos foron necesarios para forxar as esculturas minerais que adornan a Cova Grande de Santalla, tamén coñecida como Cova do Carballo, pero a acción humana botou por terra o lento traballo da natureza nos últimos séculos. No ano 2006, persoas descoñecidas arrasaron a gruta. Provistas dunha serra radial, cortaron dous grandes estalagmitas de 45 centímetros de diámetro e case dous metros de altura. Agora, o club espeleolóxico Maúxo de Vigo traballa na reconstrución dunha destas formacións, labores que se iniciaron o pasado mes de setembro e que prevén continuar nas datas de Semana Santa.

Marcos Vaqueiro, presidente do club Maúxo, coñeceu a Cova Grande de Santalla na década dos 90. Segundo constata, nas inmediacións da entrada alzábanse -desde o chan e cara ao teito- dous grandes estalagmitas, cada unha delas cun peso de varios centos de quilos e unha antigüidade calculada polos expertos en máis de 100.000 anos.

Pero en 2006 un grupo de ladróns accedeu á cova e con eles chegou o espolio. Cunha serra eléctrica cortaron sen piedade as dúas formacións, supostamente para vendelas a coleccionistas ou lucilas como triste adorno nalgún xardín privado.

Lograron levar unha delas. Coa outra o intentaron, pero finalmente desistiron. O enorme peso, o seu gran tamaño e as dificultades para moverse polo interior da cova obrigáronlles a cejar no seu empeño. Aínda así, o dano xa estaba feito. A estalagmita permaneceu no interior da gruta, pero fragmentada en tres partes e con gravísimos desfeitas.

Primeira fase

Ao longo do ano 2009, os integrantes do club Maúxo ensaiaron en laboratorio o proceso de reparación e, o pasado 25 de setembro, iniciaron in situ a primeira reconstrución dun espeleotema -categoría na que se inclúen as estalactitas e estalagmitas- que pon en marcha o colectivo vigués.

Foron necesarias seis persoas para poder mover parte dos restos da formación calcárea, que se atopaban a 25 metros de distancia do lugar orixinal. Para iso, valéronse dunha padiola e de cordas, coas que poder salvar os desniveis da cova.

O traballo de recomposición é totalmente manual. O primeiro paso consiste en localizar as pezas, logo -coma se dun puzzle se tratase- estúdase como se conectan entre si e finalmente prepárase unha ancoraxe química para darlle consistencia ao conxunto e aplícase resina de formigóns para soldar. O proceso é rápido ao sol e a unha temperatura de 25 graos, pero as condicións do interior da caverna non son as máis óptimas. Por esta razón, deixouse repousar e nos días de Semana Santa, coincidindo cun campamento de traballo do club Maúxo na zona O Courel, iniciarase a segunda fase de reparación.

O primeiro será comprobar se o adhesivo realizou o seu traballo. Despois, farase unha operación similar á realizada en setembro con outros restos da estalagmita localizados no interior da cova. Neste caso, trátase de anacos máis pequenos, que poderán ser transportados por un número menor de persoas e sen necesidade de usar unha padiola. O terceiro fragmento da estalagmita esnaquizada segue desaparecido.

Protección

Os graves danos rexistrados na Cova de Santalla de Lóuzara -en cuxo interior tamén se realizaron pintadas- mobilizaron aos veciños desta zona de Samos. No ano 2007, constituíron formalmente a asociación cultural Fonte dá Cova, que ten entre os seus obxectivos a conservación da histórica gruta.

Desde este colectivo, impulsaron hai case tres anos a colocación dunha porta para controlar a entrada á cavidade e preservala de ataques. Ademais, encárganse de coordinar as visitas ao seu interior, co que se evita calquera acto de vandalismo.

De face ao futuro, pretenden tamén levantar un pequeno muro para protexer máis a cova e mellorar os accesos coa construción dunhas escaleiras de pedra, proxectos para os que buscan financiamento. O obxectivo da asociación samonense é claro. «Gústanos que a xente veña visitar a cova, pero sen causar dános e con respecto», explica o seu secretario.

• Os murciélagos da cova suscitan o interese de biólogos. A Cova Grande de Lóuzara non só suscita o interese dos espeleólogos polas súas impresionantes formacións minerais, senón tamén o dos biólogos por ser un importante refuxio de murciélagos cavernícolas. Así, o equipo de investigación encargado do plan de conservación destes animais en Galicia visitou a cavidade no ano 2009 para realizar un traballo de campo. Na comunidade galega contabilízanse 18 tipos de murciélagos, todos eles protexidos, dos cales sete teñen a consideración de vulnerables no catálogo galego de especies ameazadas.
• Un peche específico. A presenza destes quirópteros foi un dos aspectos que se tiveron en conta á hora de pechar a cova no ano 2008. Por iso, e seguindo as directrices que marcou a Consellería de Medio Ambiente, dotouse a gruta dunha porta provista de barrotes horizontais, co que se posibilita a entrada e saída dos murciélagos. Segundo explica o secretario da asociación Fonte dá Cova, no seu interior reside unha poboación destes animais formada por 44 exemplares.
• Guías de turismo. A cova de Lóuzara foi descuberta anos atrás polo propietario dos terreos nos que se asenta quen, de forma casual, atopouse con esta catedral subterránea cando seguía o rastro de sangue dun raposo ferido. Desde entón, é un dos grandes atractivos desta zona de Lóuzara, polo que, segundo sinala José Antonio García Jurjo, figurará nas guías de turismo que preparan o Concello de Samos e a asociación Serra do Édramo. Na súa opinión, é unha forma de dar a coñecer e, ao mesmo tempo, buscar protección para unha cavidade con miles de anos de historia.