Adianto para o tempo de desconto


(*)

BEN QUERIDO AMIGO:

As cartas son doutro tempo. Formaban parte dunha sociedade que se sentaba no café e falaba, criticaba, destripaba aos que mandaban, tamén a algún escritor e periodista. Escribíanas as mesmas xentes que darredor da mesa dun café arranxaban o mundo e, como contou orixinalmente George Steiner, tamén alí no café conspiraban. Se queres, dicimos que apostaban polo cambio. Ti coñeces e desfrutaches lendo a bonita teoría de Steiner: Europa está composta por cafés. Xa case non quedan. Alá vai Europa! As cartas, benquerido amigo, matáronas as novas tecnoloxías. Éche unha boa perda: a do intercambio de correspondencia. E a da Europa, que non se fai. A ver como resolven os futuros historiadores para furgar na información que aportaba a correspodencia do tempo pasado e os seus protagonistas. Seguro que non son o mesmo os correos electrónicos ou os WhatsApp que agocha o arquivo do Gran Irmán, como o que quere legalizar a reforma do Enxuizamento Penal. Ese ollo e ese ouvido que todo o ve e todo o escoita. Por veces debe estar entretido enfermizamente en ollar privacidades alleas. Parece que non saiba procesar a información que realmente importa: a da seguridade de todos. Ao remate, a pesar da tecnoloxía, e despois de que se sufran as traxedias, como o 11-S, acaban practicando a tortura escalofriante contra as persoas, como se se tratase de inquisidores españois da ortodoxia. Estes polo menos non dispuñan de trebellos para saber se alguén na súa mesa familiar servía ou non carne de porco.

Volvo, co teu permiso, ás cartas. De neno fíxenme amigo de aquel estilo periodístico de «carta abierta al director», que desde calquera capital do mundo escribía Augusto Assía, o galego Felipe Fernández Armesto, testemuña directa e privilexiada dos máis importantes acontecimentos do século XX. Este home aínda ten pendente unha biografía a fondo. Foi o primeiro periodista, agasallos da vida, que ben cativo eu coñecín alí na miña casa de Sobrado, a onde chegaba penso que nun escarabello con matrícula de Alemaña ou nun Morris con matrícula inglesa. Un estilo xornalístico, o de don Felipe, que nunca encontrei definido nun manual nin escoitei nunha clase de Ciencias da Información. A verdade é que alí, nesas aulas, pouco ou nada aprendemos para este oficio de periodistas. Un oficio ou unha paixón que hai que seguir amando aínda que só sexa pola lembranza das noites nas que cun exemplar que manchaba, recollido ao sair na rotativa, agardabamos nas rúas e nos bares o luscofusco que traía a ilusión de volver a empezar. Esas contraditorias sensacións de frustración e esperanza que Jean Daniel conta maxistralmente en ‘Avec Camus’ e que eu che deixei aí, na recepción do periódico. Cando o lin, pensei que ti e mais eu tamén andabamos por París.

Antes de que a frialdade e escuridade do inverno se me bote toda enriba, nun día non moi lonxano, gustaríame escribir algunhas cartas abertas a un director, adobadas da retranca e ironía que me atribúes, para practicar xa no tempo de desconto o divertimento de zurrarlle a badana a algúns deuses de barro deste olimpiño que vimos e vemos medrar co sacrosanto ir e vir de botafumeiros propios do país. É o que nos define. É a nosa identididade. A ver se hai sorte e encontro para entón quen mas publique. Por todo isto, e, para que o vou negar, porque xa me fago vello fíxome feliz que me adicases unha desas brillantes cartas túas dominicais en El Correo Gallego. Como, aínda que non o pareza, fun educado nas formas pensei que o correcto era contestarche. Trátase de periodismo e xornalistas: pois, veña!, de volta, unha carta aberta . Do contido, polo que se refire a miña persoa, non che vou dicir nada. Doutros aconteceres que falas, dos que fomos testemuñas privilexiadas como xornalistas, si.

Coincidirás comigo en que é obrigada unha lembraza común en homenaxe debida a aquel director andaluz, don Rafael González, do que hai pouco en Corrubedo me informaches que morrera. É unha mínima memoria que lle debemos. Con el si que aprendemos periodismo. Sería unha obriga que alguén se acordara del en Galicia, polo menos no pensamento, cando conmemoran aniversarios do Estatuto, do Parlamento...

A verdade é que os acontecementos á que ti e máis eu asistimos como periodistas en Madrid e Galicia naqueles anos en que botaba a andar a liberdade e chegaba a autonomía, e que don Rafael González deixou exemplarmente contar, non parece que se semellen, en feitos e nomes fundamentais, ao discurso dominante que se vai impoñendo agora, non só nos paneis e na literatura das celebracións. Dáme a impresión de que se esquecen protagonismos claves e que se incorporan outros que non se viron nin, como se diría na mili, demostraron o seu valor. Sonou única, por exemplo, a voz de Domingo García Sabell nun artigo, este sí que histórico, na defensa sen complexos de Galicia, que apareceu na primeira plana do periódico que dirixía Rafael González. Impuxérase o silencio entre os galegos que negociaban por UCD e PSOE, con algunha excepción honorable. Unha vez que lle deran saída a Cataluña e País Vasco, Alfonso Guerra e Fernando Abril Martorell acordaran e pactaran que o Estatuto de Galicia era o corte para todos os que viñeran. Esa era a «aldraxe», según calificación que figuraba por vez primeira no telegrama que algúns periodistas galegos lle remitimos a don Emio Attard, presidente da Comisión Constitucional. Brincamos por riba das mesa cheas de galeradas e cinza, arredamos por un tempo ao olivetti, para pasarnos ao outro lado da noticia. O silencio que chegaba era suicidio. Andaba logo Emilio Attard preguntándolle aos deputados galegos que significaba eso de «aldraxe».

Ti fuches a testemuña periodístico das sesións nas que se paraba o reloxio ou nas que até Manuel Fraga daba na noite un portazo de cabreo polo desprezo a Galicia. Tamén isto se esquece porque fai incoherente o relato para outros que se apuntan á dignidade de país que non defenderon. Ti fuches quen escoitaches e viches a Juan Quintás Seoane como voz libre e digna na UCD galega que pedía que os medios en Galicia nos moveramos para que a aldraxe non se consumase. Necesitaba periódicos para mostrar aos caciques de Madrid, estes si, e dicirlles que en Galicia había un gran descontento. A verdade é que fundamentalmente había «lluvia y calma». Uns, que poderían moverse, situáronse fóra: pensaban que aí non se decidía Galicia. Outros, que estaban no tren, a súa estación de destino era exclusivamente un apeadoiro persoal.

O teu bo amigo Ceferino Díaz foise sen deixar unhas memorias escritas; deixounos polo menos o libro da batalla da autonomía ao que, por razóns de testemuñas e vivencias, nos convidou, a ti en Santiago e a min en Lugo, a acompañalo na presentación. Se mo permites, lembrarei tamén a ‘Historia dunha frustración’, dos amigos Gaciño, bo e xeneroso, e Manolo Rivas.

Non hai para máis por hoxe. Revolverei na memoria e nos papeis para a tarefa das cartas abertas en tempo de desconto.

(*) Artigo publicado na edición impresa do diario El Progreso o sábado, 13 de decembro

Comentarios