Portugal está este mércores máis preto dunhas eleccións anticipadas. A esquerda abandonou ao Goberno socialista e o primeiro ministro, António Costa, pediu unha maioría estable e duradeira para a próxima lexislatura. Por segunda vez na historia da democracia lusa, o Parlamento tombou uns orzamentos do Estado e, por primeira vez, esa decisión aboca a un adianto electoral.
As contas de 2022 só recibiron o apoio dos deputados socialistas e cinco abstencións, mentres que toda a dereita e os antigos socios do Executivo, o Bloco de Esquerda e os comunistas, votaron en contra.
"Dáme pena este peche prematuro", admitiu o líder socialista ante o pleno da Asemblea que rexeitou o orzamento. "Confío en que a miña frustración" e a "frustración" dos electores da esquerda "póidase converter nunha maioría reforzada, estable e duradeira nunha próxima sesión lexislativa".
Ante o Parlamento, o primeiro ministro dixo estar coa "conciencia tranquila": "Fixen todo o que estaba ao meu alcance para asegurar a viabilidade deste orzamento, sen aceptar o que en conciencia considero que o país non podería soportar". "Ninguén pide un cheque en branco. O que todos prometemos e temos que facer é consagrar en forza de lei os compromisos que negociamos e asumimos", insistiu nun último chamamento aos seus antigos socios de esquerda.
"Para min, un voto en contra da esquerda é tamén unha derrota persoal", asegura Costa
"¿Con quen quere estar? ¿Cun Goberno do Partido Socialista ou quere sumarse á dereita contra un Goberno do PS?", lanzou na súa mensaxe ao Bloco de Esquerda e ao Partido Comunista. "Para min, un voto en contra da esquerda é tamén unha derrota persoal", agregou.
Os dardos de Costa non deron efecto. O Goberno socialista, en minoría desde 2019, quedou só.
A MORTE DA GERINGONÇA. O rexeitamento aos orzamentos supón a estocada final á geringonça, a alianza parlamentaria de esquerdas que permitiu gobernar a pasada lexislatura.
"A geringonça morreu pola obsesión pola maioría absoluta", sentenciou a líder do BE, Catarina Martins, que dixo no Parlamento que esta vez faltou o "camiño de compromiso" que houbo en 2015, cun acordo escrito para toda a lexislatura.
O líder parlamentario comunista, João Oliveira, sostivo que "non estaba nas nosas mans dar a resposta que só o Goberno podía dar".
Alén do hemiciclo, o líder da oposición, Rui Rio (PSD, centro-dereita), acusou o Goberno de Costa de quedar "totalmente dependente da esquerda radical" e "a mercé das súas esixencias". "Nunca foi capaz de formar unha maioría parlamentaria estable", sinalou.
"Este Goberno morre aquí no Parlamento e esta geringonça tamén", sentenciou o líder do ultradereitista Chega, André Ventura, a quen os analistas sitúan como un dos que máis se beneficiarían dunhas eleccións anticipadas.
A última palabra tena o presidente Rebelo de Sousa
O GOBERNO NON DIMITE. Tras a súa derrota, o primeiro ministro insistiu en que o Executivo non vai dimitir e asegurou que garantirá a estabilidade do país. Costa non pechou ningunha porta, nin sequera a posibilidade de gobernar en "duodécimos", unha vía legal que lle permitiría manterse cun orzamento decimado. Unha opción que o arco político dá practicamente por descartada.
A última palabra corresponde agora ao presidente, o conservador Marcelo Rebelo de Sousa, que xa adiantou que, chegado o caso, reuniríase cos líderes dos distintos partidos, convocaría ao Consello de Estado e disolvería a Asemblea. "Escoitarei os partidos sobre ese tema. Só despois poderei avanzar cunha decisión", dixo este mércores a xornalistas antes de que se confirmase o rexeitamento parlamentario aos orzamentos.
En corredores, os partidos especulan xa con posibles datas electorais e apuntan a mediados de xaneiro. "Non vexo outra saída (que eleccións anticipadas) para o interese nacional", dixo o líder da dereita tras a votación. "Temos que resolver a situación desde o punto de vista político rapidamente. Eleccións o máis rápido posible", reclamou.
Fin da cohabitación da esquerda
A geringonça, un acordo que se antollaba imposible en 2015, permitiu aos socialistas gobernar apoiados polo Bloco de Esquerda e o Partido Comunista. Pero, no seu segundo mandato, en 2019, Costa optou por gobernar en minoría, sen acordo global. Unha arriscada aposta que se demostrou inviable e aboca a eleccións en metade da lexislatura.
O castigo que o Bloco e o PCP sufriron nas urnas desde que pactaron cos socialistas precipitou a ruptura. Paradoxalmente, rexeitan o orzamento máis social dos últimos anos.
O problema de fondo, opina o politólogo António Costa Pinto, é que a geringonça non se traduciu nunha converxencia real da esquerda. "Cando miramos á evolución nestes últimos anos, comprobamos que en termos electorais os partidos (BE e PCP) non gañaron. Non creceron electoralmente, o que si creceu foi o PS", explica a Efe este experto da Universidade de Lisboa.
O efecto Lisboa
A capital foi a gran sorpresa das eleccións de setembro. Contra todo prognóstico, Carlos Moedas, excomisario europeo do conservador PSD, coñecido entre os portugueses como o "ministro da troika" pola súa activa participación nas negociacións durante a crise que afogou ao país hai unha década, impúxose fronte ao socialista Fernando Medina. A de Medina foi unha derrota dobremente amarga. Deixou escapar Lisboa tras 14 anos de xestión socialista e perdeu 25.000 votos. Moedas apenas subiu 2.000.
Aínda que os socialistas consolidáronse como a forza máis votada no país, deixáronse 250.000 votos no camiño. As urnas golpearon tamén á esquerda minoritaria e deron un respiro á dereita.
A dereita pisa o acelerador
Lisboa espertou á dereita e resucitou a batalla polo poder no PSD, o único capaz de medirse cos socialistas. O seu líder, Rui Rio, que ofreceu a Costa a súa colaboración no medio da pandemia nun xesto que lle valeu eloxios dentro e fóra do país, está en cuestión precisamente pola súa moderación e o seu escaso empuxe para enfrontar ao Partido Socialista. Cun aire de renovación, o eurodeputado Paulo Rangel irrompeu na pelexa interna. O PSD pisa o acelerador pensando en recuperar o Goberno nunha carreira contrarreloxo para resolver a súa crise interna.
¿Quen gaña con eleccións anticipadas?
¿Mediu a esquerda as súas posibilidades electorais? ¿Poderá a dereita superar a súa fragmentación?
O posible adianto electoral en Portugal non beneficia á esquerda, opina o politólogo António Costa Pinto. "Os tres partidos van perder", di, en alusión a socialistas, Bloco e comunistas.
O centrodereita pode saír favorecido, pero "non moito" porque está fraccionado entre o PSD, a dereita liberal (IL) e a dereita radical populista (Chega).
José Filipe Pinto, catedrático en ciencias políticas na Universidade Lusófona, considera con todo que os socialistas poden ter algunha vantaxe se se presentan como vítimas desta crise mentres a dereita intenta recompoñerse ás alancadas.
Ambos coinciden na caída da esquerda minoritaria: o PCP "está nunha fase de hemorraxia de votos" e o Bloco "sería altamente penalizado", opina Pinto.
Co actual escenario político, resume Costa Pinto, o gañador tería que negociar: "As maiorías dun só partido terminaron" en Portugal.
