Unha década sen Fidel Castro no poder: das reformas de Cuba ao achegamento con EE UU

Sen perder os seus ideais revolucionarios e estrutura comunista, o país embarcouse en renovacións económicas de calado e reconciliouse co seu histórico inimigo
Fotografía de archivo del expresidente cubano Fidel Castro
photo_camera Fotografía de archivo del expresidente cubano Fidel Castro

Dez anos despois de que Fidel Castro apartásese do poder, a paisaxe de Cuba deu un xiro substancial: sen perder os seus ideais revolucionarios e estrutura comunista, o país embarcouse en reformas económicas de calado e reconciliouse co seu histórico inimigo, Estados Unidos.

Convertido nunha figura encomiada e respectada, Fidel Castro cumpre este domingo unha década retirado do poder, despois de que o 31 de xullo de 2006 a televisión cubana anunciase que o líder da Revolución delegaba provisionalmente a xefatura do Estado no seu irmán Raúl tras ser sometido a unha complicada intervención.

RAÚL CASTRO, AO MANDO. Tras dous anos de rumores e especulacións nos que a súa saúde foi "secreto de Estado", o seu irmán Raúl Castro foi nomeado formalmente presidente do Consello de Estado en febreiro de 2008 e un mes despois iniciou as súas primeiras reformas económicas.

Foi unha substitución suave e sen traumas que terminou de consolidarse en 2011, coa elección do pequeno do Castro como primeiro secretario do Partido Comunista.

Desde entón Raúl, o artífice da actualización socialista, emprendeu unha serie de ambiciosas reformas -aínda que demasiado lentas para moitos-, como os espazos abertos ao sector privado, maiores facilidades ao investimento estranxeiro, ou a eliminación de restricións que angustiaron aos cubanos por décadas como as viaxes ao exterior ou a compravenda de coches e casas.

NOVOS TEMPOS. Na Cuba de hoxe, ao redor de medio millón de persoas son cuentapropistas, unha nova clase de emprendedores, microempresarios e asalariados autónomos que cambiaron o panorama económico do país con miles de pequenos negocios como restaurantes, cafeterías, hostais, ximnasios ou salóns de beleza.

A vida do cubano nestes anos experimentou un cambio importante coa reforma migratoria do 2013, que permitiu que miles de residentes da illa -que podían permitirse pasaxes e coa sorte de obter visados- salgan fóra do país e, en moitos casos, recompóñanse familias fragmentadas durante anos polo exilio.

A posibilidade de adquirir un coche, unha vivenda, entrar en hoteis que antes só admitían estranxeiros ou conectarse a internet -aínda prohibido nas vivendas- tamén aliviou parte da presión que os cubanos afrontaban no día a día.

Con todo, debido aos baixos salarios e as dificultades económicas que aínda atravesan moitas familias, as reformas non frearon o éxodo de cubanos, especialmente a Estados Unidos, alentados polos beneficios migratorios, como quedou en evidencia coa crise desatada o ano pasado polos emigrantes cubanos varados en Centroamérica.

APERTURISMO. Sen abandonar a súa fidelidade ás causas do mundo en desenvolvemento e a esquerda nin aos seus socios bolivarianos, Raúl Castro teceu unha política exterior máis pragmática e aberta que lle achegou, entre outros, á Unión Europea, bloque co que Cuba rubricou o pasado marzo o seu primeiro acordo de diálogo político e cooperación.

Aínda que sen dúbida, o cambio máis radical na Cuba raulista foi o desxeo diplomático coa némesis da Revolución, os Estados Unidos "capitalistas e imperialistas", logo de máis de cinco décadas de hostil relación.

O 17 de decembro de 2014, os presidentes Raúl Castro e Barack Obama anunciaron que Cuba e Estados Unidos restablecían relacións, un xiro diplomático que sorprendeu tanto á comunidade internacional como aos propios cubanos, que acolleron a noticia con optimismo e alegría, aínda que con certa cautela.

Desde esa data o pobo cubano, que anhela o levantamento definitivo do embargo que asfixia a economía, viviu acontecementos impensables cando Fidel deixou o poder: a bandeira das barras e estrelas ondea nunha embaixada de Estados Unidos e un mandatario dese país viaxou por primeira vez en 88 anos á illa o pasado marzo, algo insólito na Cuba revolucionaria.

No último ano, atraídos por esa aura de illa prohibida, miles de estadounidenses visitaron Cuba, que en 2015 bateu a marca de 3,5 millóns de turistas, un boom que está a nutrir a economía de vitais ingresos en divisas pero que tamén evidencia a feble infraestrutura do país.

Tamén acudiron masivamente a Cuba empresarios e investidores de todo o mundo para explorar opcións de negocio e adiantarse aos seus competidores estadounidenses ante un eventual fin do embargo, aínda que a entrada de capital foráneo enfronta aínda obstáculos.

La Cuba do desxeo e as reformas tamén foi escenario de inauditos espectáculos, como o histórico concerto dos míticos The Rolling Stones -cuxa música non foi ben vista pola ortodoxia nos inicios da Revolución- en marzo de 2016 ou o desfile da casa Chanel nunha céntrica avenida da Habana dous meses despois.

Comentarios