Achan o ‘Atlas Portulano' de Agnese, unha "xoia" perdida desde o século XIX

Ninguén pensou "nunca" que o Atlas Portulano do século XVI asinado por Battista Agnese e realizado para o aínda príncipe Felipe II ía aparecer, pero esta peza de gran "valor histórico e económico" xa descansa na Biblioteca Nacional de España (BNE) despois de que a Brigada de Patrimonio Histórico parase a súa saída ilícita de España. Así o recoñeceu o encargado de facer o informe bibliográfico desta obra, José Luís Gonzalo Sánchez Molero, decano da Facultade de Ciencias da Documentación da Universidade Complutense, quen tivo no principio do ano nas súas mans este libro sobre o que pensaba que se queimou ou perdido para" sempre e que "era un libro que se tiña sen localizar". Pero si que había alguén que o tiña, un cidadán británico que o quería sacar ilicitamente de España, pero grazas a unha información anónima recibida na Brigada de Patrimonio Histórico da Policía Nacional esta saída evitouse e o británico acabouno doando á BNE.

Comezou así un proceso de investigación para coñecer a verdadeira autoría deste manuscrito con aplicacións en ouro, datado ao redor de 1542-1546, e cuxa valoración rolda os 2 millóns de euros. Unha obra realizada por Battista Agnese (Circa 1500-1564), cartógrafo italiano nacido en Xénova que traballou en Venecia e converteuse nunha das figuras máis importantes da cartografía renacentista.

"Polo que eu investiguei foille comprado polo embaixador de España en Venecia, Diego Hurtado de Mendoza, para enviarllo de agasallo ao príncipe Felipe II, pero non é un atlas que Agnese copiou ex profeso, senón que está feito con copias que xa tiña feitas de antemán para poder satisfacer as demandas dos seus compradores, e personalizou un para Feli- Dous das follas do ‘Atlas Portulano'. ministerio do interior pe II», explica o decano. Por iso, non se trata dun dos seus mapas de maior "luxo", como si o é o que ten a Biblioteca John Carter Brown (Estados Unidos), dedicado en exclusiva a Felipe II, valorado en 4 millóns de euros. Un exemplar este que é "o irmán" do recentemente atopado e que "nunca volverá a España", lamenta.

Pero para chegar á conclusión de que era un verdadeiro Agnese, Gonzalo acudiu ata o Arquivo de Simancas, onde hai un documento coa partida de gastos da "caixa de madeira" que se utilizou para gardar o libro que mandaba Hurtado de Mendoza desde Venecia. Unha cantidade que ascendía aos 272 maravedíes, segundo está rexistrada no Libro de Cámara del príncipe (1547).

Desde entón, o mapa de Agnese permaneceu na Biblioteca Real xa que se detecta a súa presenza no Catálogo dos libros do seu Magestad, un inventario das obras que aínda tiña o monarca no Alcázar Real de Madrid, tras enviar a maior parte da súa biblioteca persoal ao mosteiro de San Lorenzo del Escorial. E antes de que no século XIX perdésese a súa pista", o experto conta que a encadernación non é o orixinal do século XVI, senón que é do século XVIII polo encuadernador de Carlos IV, Gabriel Gómez Martín (1751-1818).

Na actualidade, dos aproximadamente 100 mapas manuscritos que creou Agnese, consérvanse uns 70 en todo o mundo, asinados ou atribuídos á súa escola.