Os osos convertéronse nun dos símbolos da fauna cantábrica máis de 40 anos despois de que esta especie se catalogase en perigo de extinción na cordilleira, onde a poboación de plantígrados alcanza xa cifras que invitan ao optimismo e fan ver que si é posible a súa recuperación.
O oso é unha especie que serve como medidor dun hábitat ben conservado, segundo explican os directores das distintas fundacións que traballan na recuperación dos plantígrados na cordilleira Cantábrica —Asturias, Galicia, Cantabria e Castela e León—, onde en 1995 habitaba unha poboación de entre 70 a 90 osos.
Vinte anos despois, e tras un longo labor de protección da especie e concienciación da poboación, a cordilleira Cantábrica alberga unha poboación que oscila entre os 230 e os 260 individuos, cuxo principal problema é que están separados en dúas zonas, a oriental e a occidental, que non teñen comunicación xenética.
A principal ameaza desta especie, que hoxe en día se converteu nun auténtico reclamo turístico nos pobos das montañas cantábricas, foi o furtivismo, segundo explica o presidente do Fondo para a Protección dos Animais Salvaxes (Fapas), Roberto Hartasánchez.
Coincide con Hartasánchez o presidente da Fundación Oso Pardo (FOP), Guillermo Palomero, aínda que este sinala que, a pesar de non desaparecer do todo, é unha actividade que xa non se dá tanto e que ademais conta co rexeitamento social, xa que o oso agora é visto como "unha oportunidade e como un aliado para as zonas rurais".
A cordilleira Cantábrica alberga unha poboación de osos que oscila entre os 230 e os 260 exemplares
O principal problema actual do oso na cordilleira Cantábrica é a diferenciación entre a zona occidental, na que os osos evolucionaron notablemente, e a zona oriental, onde a recuperación da especie vai a un ritmo máis lento.
No ano 2011, estimábase na Cantábrica unha poboación oseira de entre 195 a 210 individuos, dos cales de 175 a 190 exemplares residían na zona occidental e só unha vintena aproximada de osos habitaban a zona oriental, unhas cifras que foron evolucionando, pero mantendo estas diferenzas.
Así, a poboación actual, que se estima entre 230 a 260 osos, repártese nuns 190 a 220 individuos na área occidental, e uns 40 osos na oriental, o que demostra a necesidade de conectar ambas as dúas poboacións para obter unha maior variedade xenética e, con iso, un maior seguro de supervivencia da especie.
Segundo Hartasánchez, esta diferenza débese a que na zona occidental (Somiedo, Belmonte de Miranda, Proaza e Cangas del Narcea) trabállase na protección e concienciación ambiental, sobre todo dos cazadores, e na zona oriental (Quirós, Pola de Lena, Riaño e Fuentes Carrionas) aínda existen "graves problemas cos furtivos".
As cifras xerais de poboación, se non atendemos á diferenza de zonas, invitan ao optimismo, segundo afirman os ecoloxistas, pero distan de considerar a especie fóra de perigo de extinción, xa que para iso debería haber, por unha banda, maior número de exemplares e por outro, maior distribución territorial.
O furtivismo, a separación en dúas zonas e o turismo oseiro, entre as súas principais ameazas
O director da fundación Oso de Asturias (Foa), José Tuñón, asegura que "non é tan importante o número de individuos como a área que teñan de distribución", polo que o reto para a recuperación da especie radica, segundo este experto, na "conectividade entre as dúas poboacións", algo no que as tres fundacións traballan día a día.
Para conseguir estes obxectivos está a traballarse en plantacións para salvar infraestruturas humanas como as autoestradas ou estradas, como é o caso do corredor do Huerna, en cuxos límites apareceu o ano pasado unha osa con crías, algo que para Tuñón supuxo un "fito" na recuperación da especie.
Outro dos retos actuais é o de xestionar e regular o turismo oseiro, que nos últimos anos experimentou un gran auxe convertendo o animal nun auténtico reclamo turístico, algo que fai ver a especie como unha aliada e xeradora de emprego en zonas rurais, pero que se realiza, segundo os expertos, con desorde.
A pesar de existir un protocolo de recomendacións para a observación do lince, o lobo e o oso, elaborado polo Ministerio de Agricultura, Alimentación y Medio Ambiente, os directores das tres fundacións que traballan co oso, piden unha regulación específica para que se poida gozar do animal desde a "precaución e sen alterar o seu hábitat".
