Os trescentos alumnos do colexio Paradai xa puideron intuír o primeiro día de clase que algo ía cambiar este curso. No patio e as papeleiras apareceran varios grafitis, encargados pola dirección, que facían a zona de xogo máis viva e alegre. A medida é unha máis das que puxo en marcha o equipo directivo, que dirixe Marta Castro Girona, para "facer o centro máis atractivo, convertelo nun lugar motivador ao que lles apeteza vir". Esa era unha das iniciativas, pero houbo máis e quizais a que máis revolucionou a dinámica do centro fosen os recreos dinámicos, cos que se reorganizaron as zonas de xogo, púxose en marcha unha ludoteca, responsabilizouse aos maiores dos materiais e creouse unha liga mixta de fútbol.
Os recreos dinámicos deseñáronse para cambiar a mecánica desa media hora de descanso. Os docentes déronse conta de que eran unha fonte de conflitos, que as actividades relacionadas co uso do balón ocupaban a maior parte do espazo, polo que os alumnos que non participaban nelas quedaban relegados a pequenas zonas e que unha parte importante do alumnado non realizaba ningunha actividade física, explica Marta Castro Girona.
Para cambiar esta forma de funcionar déuselle un xiro de 180 graos a ese tempo. Para empezar, o fútbol concentrouse nunha liguiña interna para os alumnos de terceiro en diante que se xoga nunha parte do patio cun árbitro. A liga está organizada por Adriana, unha estudante de Formación do Profesorado que participa no programa de voluntariado da USC e que colabora co centro. Os equipos son forzosamente mixtos para favorecer a igualdade e a integración de sexos. En cada un debe de haber polo menos unha nena. "Hai poucas mozas que se apunten, así que sempre lles digo que se queren xogar teñen que coidalas", di a directora, naquel momento profesora de Educación Física. A liguiña ten as súas propias normas, unha das cales di que todos os integrantes do equipo deben xogar minutos de partido.
A liguiña ten as súas propias normas, unha das cales di que todos os integrantes do equipo deben xogar minutos de partido
A Javier e a Pablo, dous dos participantes, parécelles "moi chula" esta forma de organizarse. "A min gústame o fútbol e así podemos xogar", di o primeiro.
RESPONSABILIDADE. Á súa vez, a zona cuberta do patio é agora unha área de xogos tradicionais, como os zancos, os aros, a corda... Todo o material de xogo se garda nun pequeno habitáculo que xestionan os alumnos de sexto. Eles encárganse de dispensar os obxectos a quen os pide, previa anotación do seu nome, así como a posterior devolución.
Cada semana encárganse destas tarefas catro estudantes, dous de cada grupo de sexto. Este xoves tocáralles a Lorena e Isabel, de sexto A, e a Iñaki e Lucía, de sexto B. É un traballo que lles gusta facer "para axudar a que o colexio vaia mellor", explica Lorena. Non só reparten material, ás veces tamén teñen que ensinarlles aos pequenos as normas e a dinámica dalgúns xogos porque aínda non as coñecen.
Deste xeito, o material non se extravía e "os maiores aprenden a asumir responsabilidades", conta a directora, que estableceu un compromiso con eles a principio de curso. A modo de compensación, os venres organízanse actividades de parkour e baile para eles.
Antes había moitos incidentes despois do recreo e agora non podemos dicir que desaparecesen ao cento por cento, pero si diminuíron moito
O terceiro foco de actividade dos recreos dinámicos está no ximnasio, que durante esa media hora convértese nunha ludoteca xestionada polos alumnos de quinto, que son os que reparten os xogos dispoñibles. Este recuncho gústalles especialmente "aos de primeiro e segundo porque son os máis pequenos de primaria e isto é máis recollido, quentiño e sempre hai un adulto". Parte do material trouxérono os alumnos de quinto.
O sistema é similar ao que levan os de sexto na zona de xogos tradicionais, pero neste caso hai un grupo que realiza a repartición case a diario. Gaia, Pablo, Xoel, Sofía e Yovania, de 5º B, forman parte dese grupo fixo. "Quedo porque non me gusta saír ao recreo e aquí pásomo moi ben", di Yovania, pero parece o caso de todos. Pablo explica que antes os recreos "eran aburridos e había pelexas polos balóns".
"Antes había moitos incidentes despois do recreo e agora non podemos dicir que desaparecesen ao cento por cento, pero si diminuíron moito", informa Marta Castro.
Estas e outras iniciativas puxéronse en marcha ao amparo dos contratos programa que ofrece a Consellería de Educación aos centros escolares. "Estamos a facer un cambio notable no centro e os contratos programa son unha axuda importante", explica Marta Castro, acerca da achega económica que supoñen estas liñas de actuación.
O colexio Paradai sumouse a cinco do sete contratos programa posibles. Os recreos dinámicos encádranse no de mellora da convivencia e promoción da igualdade, no que se inscriben outras medidas, como a escola de pais ou o traballo sobre a multiculturalidad, dado que hai 18 nacionalidades.
Tamén teñen en marcha o programa de reforzo e apoio a alumnado con dificultades, o de mellora da competencia matemática e comunicativa; o de prevención do abandono temperán e do absentismo e o de mellora da calidade da xestión.
