Uns okupas moi peculiares

CALQUERA que sexa un pouco observador podería darse conta de que cada ano, cando empeza o bo tempo, a muralla convértese nunha especie de criadeiro para uns pequenos paxaros de cor pardo. O que non é tan sinxelo é identificar de que especie de paxaro se trata.

O vencejo común, que así é como se chaman estes pequenos paxaros, é unha ave un tanto especial. Para empezar, o seu nome científico é Apus apus, cuxa etimología grega significa "o que non ten pés". Con todo, isto non é do todo certo, xa que si que teñen patas, aínda que tan curtas que se caen ao chan non son capaces de volver alzar o voo. Isto fai que se lles poida ver continuamente revoloteando sen parar ao redor da muralla, pois apenas se pousan e viven a maior parte da súa vida no aire. Os vencejos comen, dormen e copulan no aire.

O seu canto tamén é bastante singular, trátase dun son agudo, bastante monótono e que pode recordar a un berro. O son é fundamental para distinguir machos e femias, pero tamén para distinguir ao vencejo común dos outros tipos de vencejos como o unicolor, o do Cabo, o pálido ou o do Pacífico.

Esta especie soamente se pode ver en Lugo durante un período moi concreto do ano que vai de abril a xullo, e que se corresponde coa época de cría. A muralla romana é o lugar perfecto para que poñan os seus ovos. Estas aves fan os seus niños nos ocos que hai entre as pedras do monumento aproveitando o brión que se forma nel, por iso, cando chegan os vencejos non levan a cabo tarefas de limpeza na muralla.

Xabier Vázquez Pumariño, biólogo e ornitólogo , explica que "os vencejos sempre aniñan en construcións humanas, pero prefiren edificacións antigas como a muralla de Lugo ou a de Ávila". Pumariño cre que os lucenses son uns privilexiados, xa que aínda que o vencejo é un paxaro bastante común na Península, en Galicia hai menos lugares onde se poidan avistar estas aves. Para el, "ver voar aos vencejos é todo un espectáculo natural dentro dunha zona urbana".

Outro dato curioso sobre estes pequenos okupas da muralla é que "baten as ás de forma alternativa, cando a maioría das aves as baten simultaneamente", engade o biólogo. Afirma, ademais, que "é unha especie beneficiosa tanto para as persoas como para as colleitas, xa que se alimentan de insectos, de forma que son fundamentais para a conservación dalgúns ecosistemas".

Os vencejos deixan a cidade de Lugo a finais de xullo e voan miles de quilómetros ata as zonas máis calorosas e tropicais de África, onde permanecen ata a primavera do ano seguinte.

QUÉ SABEN OS LUCENSES. A maioría dos veciños de Lugo afirman haberse dado conta da presenza destes paxaros que revolotean pola muralla. Con todo, poucos saben dicir de que especie se trata ou son capaces de nomear algunha das súas características, por exemplo José Manuel Río: "Sei que se chaman vencejos", recoñece, "pero non sei o nome en galego e tampouco podo dicir moito máis sobre eles". Outras, como María Abuin e Gloria Fariñas, atrévense a facer suposicións - "supoño que serán gorrións ou estorniños"-, pero tampouco se mostran moi seguras diso.

A lucense Ana Vázquez tampouco coñecía o nome destes peculiares paxaros; con todo, manifesta que non lle parece ben que "non se limpe a muralla coa escusa dos paxaros, ter a muralla neste estado dá imaxe de deixamento e abandono e creo que a longo prazo pode causar problemas para a conservación".

Pumariño, en cambio, cre que as tarefas de limpeza se poden levar a cabo en calquera outra época de ano, e que a observación de vencejos pode ser un recurso educativo e científico e incluso un atractivo turístico para os afeccionados á observación de aves.