San Froilán marca o final do verán e o das verbenas. Para moitas orquestras, as actuacións na cidade das murallas son o peche de ouro da tempada. Pero este ano case non haberá verbenas e as orquestras, tal e como as coñecemos, caeron do cartel xa que só está prevista a Verbena Galega d'Antes, pero o público estará sentado e o aforamento, limitado. Será o luns ás 21.00 na Praza Agro do Rolo. A situación afoga aínda máis a un sector emblema de Galicia.
Con 32 anos de historia a firma Acordes é unha institución entre as orquestras lucenses. Non hai recuncho de Galicia que non percorra, nin verbena que esta agrupación de marcado carácter familiar non amenizase. Paco Pita, unha das referencias de Acordes, nunca se imaxinou que a actuación do San Froilán 2019, un pase vespertino na Praza Maior, converteríase nun dos últimos birlos da tempada.
"Nós traballamos de abril a outubro, nunha tempada normal temos unhas 70 saídas e non inverno ensaiamos e descansamos. Ou ano pasado non foi distinto, pechamos tempada co San Froilán e nos seguintes meses preparamos ou espectáculo do 2020. Nunca imaxinamos ou que viría despois", explica o teclista Paco Pita.
O que veu despois foi o covid, o estado de alarma e a pandemia. En marzo, cando as cousas se precipitaron, Acordes estaba a pechar os detalles do verán. Xa había unhas 40 actuacións fixadas, o vestiario case listo e estaban moi avanzados os traballos relacionados co escenario. "De primeiras demos ou mes de abril por perdido, despois ou de maio, pero contabamos amortecer as perdas con xullo e agosto. Pero iso non pasou. A Xunta autorizou as verbenas, había comisións de festas animadas a organizar cousas pequenas aplicando as medidas de seguridade, pero ou medo e a falta de permisos dous concellos acabou coas poucas datas que se mantiñan", explica Paco.
Acordes ten unha ducia de compoñentes e os contratos laborais fanse de abril a outubro. Isto provocou que a compañía non puidese acollerse a un Erte. "Dende outubro de 2019 non tivemos ningún ingreso, levamos un ano tirando de aforros", relata.
Unha gran parte dos integrantes de Acordes viven só da orquestra, mentres que outros o combinan con traballos de inverno en sectores como a hostalería ou dando clases de música, pero o que máis ou o que menos está moi tocado con esta situación.
"Ás orquestras xa nos deixaron atrás. É un feito. Xa hai grupos que se desfixeron, camións á venda e material de segunda man non mercado"
A Paco resúltalle irónica esa frase que tanto estrujan os políticos de que nesta pandemia non deixarán a ninguén atrás. "Ás orquestras xa nos deixaron atrás. É un feito. Xa hai grupos que se desfixeron, camións á venda e material de segunda man non mercado". "Non caso de Acordes temos a firme intención de saír adiante, pero ou escenario de incerteza que se presenta non axuda nada", comenta, engadindo que Acordes traballa en verbenas medianas e pequenas. "Ou 80% dás festas nas que estamos non xuntan máis de 500 persoas e teñen espazos amplos nos que era fácil aplicar os protocolos de seguridade. Pero, con todo, houbo touros, pero non houbo festas".
Paco Pita pasou os últimos meses en casa, cos seus, facendo contas e moi pendente das noticias. "Eu sempre mantiven a esperanza de que este verán algo poderiamos actuar, pero cando chegou agosto e non vin avances, din ou ano por perdido". Agora só espera que as cousas se aclaren e que en 2021 Acordes súbase de novo ao escenario.
O pasado mes de marzo, cando se decretou o estado de alarma, orquéstraa Panorama, unha das grandes referencias do sector en Galicia, tiña todo preparado para presentar o seu novo espectáculo. A nivel artístico, o show estaba totalmente definido, os ensaios arrincaran e o investimento en vestiario, atrezo, escenario e loxística tamén se realizou. En plena conta atrás para saltar ás verbenas, o coronavirus obrigoulles a pulsar o botón de pausa.
Juan Miguel Ballesteros é un dos propietarios e recorda aqueles días marcados pola incerteza. O 27 de marzo empezamos a suspender as primeiras citas pero conforme avanzou a pandemia optamos por anular a xira ao completo: as 150 actuacións que estaban previstas para 2020. Algunhas se trasladaron a 2021, pero outras se esfumaron», recorda. «Foi unha decisión difícil, pero polas características da orquestra e pola cantidade de público que movemos era inviable exporse ningún concerto», engade.
Os traballadores entraron nun Erte e o equipo está a facer números para optimizar recursos de face ao próximo ano. "Está claro que haberá que renovar parte do show pero agardamos, polo menos, aproveitar escenarios e vestiario", explica Juan Miguel.
"Teño un compañeiro que e é carpinteiro e buscou algo de traballo por esa vía"
Nos últimos meses, os integrantes de Panorama tiveron un descanso forzado. Os artistas prepararon un videoclip que distribuíron a través das redes sociais e no que presentaron o tema ‘A manivela' xunto ao Combo Dominicano, outro dos emblemas do orquesteo nacional. Fóra das plataformas virtuais só fixeron unha gala para televisión e os cantantes Lito, Irene, Fátima e Mario aproveitaron algunhas ofertas vinculadas tamén a este medio. "A Lito vístelo facendo de xurado no programa da TVG ‘A liga dous cantantes', no que tamén participou Irene, pero para a maioría foi un verán en familia, de praia e descanso", apunta Juan Miguel Ballesteros. "As redes sociais permítenlles estar en contacto co público e o sector e todos teñen moitas ganas de volver", argumenta. A data de regreso aínda é moi incerta. "No escenario máis optimista poderiamos regresar en marzo, sempre que houbese unha vacina, pero no máis realista, eu diría maio", sentencia o empresario.
O grupo Punto Crave naceu en 2014 e cada verán fai unhas 100 galas. O pasado marzo xa tiña 62 actuacións contratadas para os seguintes meses e en xuño, tras a desescalada, a formación actuou no atípico San Juan que se celebrou en Sarria e no que se estableceron cuadrículas para manter a seguridade do público. Parecía o inicio da recuperación, pero foi todo o contrario: foi a primeira e última saída do verán.
Explica José Manuel Núñez que os catro integrantes do grupo tomaron diferentes camiños. Algúns deixaron a formación en busca de novos proxectos e outros se centraron nos traballos que tiñan como segunda actividade mentres o temporal amaina. "Teño un compañeiro que e é carpinteiro e buscou algo de traballo por esa vía. Eu teño ou bar As Pozas en Sobrado do Picato (Baralla). É un local pequeno que nos últimos meses abrimos coincidindo cos días de feira e agora estamos a preparar unha carpa para acoller actividade non inverno. Queremos acondicionar unha especie de terraza de 160 metros cadrados que nos permita ter ingresos cando chegue ou mal tempo", engade.
O obxectivo de José Manuel Núñez é seguir con Punto Crave pero, mentres tanto, hai que buscar recursos. "A pandemia pillounos cunha investimento feita para remodelar ou camión, en plena expansión de escenario e iluminación. Ao primeiro pensabamos que ou parón sería temporal, pero ocorreu todo ou contrario", valora.
De face a unha recuperación do sector, cre que os grupos pequenos como o seu terán algo de vantaxe. "Traballamos en festas máis modestas, actuacións con menos público nas que creo que pode haber máis seguridade", conclúe.
