Ao aire, na rúa protexidos con cristais, en museos, en edificios públicos e ata en tendas é posible ver restos do Lugo romano no seu lugar orixinal. Son, fóra da muralla e a ponte, que sempre estiveron á vista, achados que afloraron a partir de mediados dos oitenta do século pasado, cando as escavacións arqueolóxicas comezaron a sistematizarse, primeiro por presión de cidadáns e colectivos concienciados co patrimonio e, a partir de 1995, coa Lei de Patrimonio Histórico, por obrigación legal.
Piscina de Santa María. AEP
A esa lista sumaranse, quizais en 2020, a calzada baixoimperial que acaba de ser descuberta nun solar de Santo Domingo e un anaco de cloaca no Carme.
A primeira actuación será abordada por iniciativa privada, dentro do hotel que o grupo Dmanán construirá no solar, e a do Carme forma parte da estratexia Dusi, que promove o Concello e está financiada ao 80% pola UE. Será a primeira vez que se mostre unha canalización de evacuación de augas sucias de Lucus Augusti. Neste momento está a elaborarse o proxecto de musealización, que incluirá a instalación dun ascensor, xa que os restos están a unha cota bastante baixa e o obxectivo é que sexan accesibles.
O goberno local tamén explicou que chegou a acordos con propietarios de terreos próximos para poder seguir facendo prospeccións, xa que se considera unha zona fértil. Doutra banda, confirmou que está previsto cambiar o cristal das tres fiestras arqueolóxicas da Rúa Doutor Castro, xa que algún xa case non permite ver os mosaicos romanos que hai debaixo.
A musealización na vía pública é sempre un reto e máis nunha cidade como Lugo, cunha climatoloxía de fortes contrastes, xa que resulta difícil atopar o equilibrio entre a conservación, a seguridade dos materiais e dos viandantes e a visibilidade dos restos.
Muro no túnel que conecta a praza de abastos e o aparcadoiro de Santo Domingo. AEP
Nas fiestras arqueolóxicas de Doutor Castro xa houbo que cambiar os cristais hai anos tras os resbalones sufridos por varias persoas. Substituíronse por outros antiescorregadizos, que restan visibilidade. Tamén houbo que retirar unha estrutura en forma de cubo que se colocou á beira dunha das fiestras como xeito de advertir desta aos peóns e que acabou provocando caídas e golpes. Na fiestra próxima á Porta Nova, o problema durante moito tempo foi a condensación, que impedía ver os cimentos da contrapuerta romana.
O vandalismo é outro dos problemas aos que se enfrontan os restos arqueolóxicos in situ. Algúns exemplos son os ataques que sufriron en varias ocasións a fiestra de San Marcos, que mostra un anaco de acueducto, e a de Santa María, que protexe un anaco de piscina. Algunhas foron dotadas de videovixilancia.
O Concello fai seguimento do estado tanto dos restos que se mostran en espazos públicos como en lugares privados, segundo explica o arqueólogo municipal, Enrique González. A Lei de Patrimonio é clara respecto dos achados que se atopan no ámbito dun Ben de Interese Cultural (BIC), como é
Na práctica ese deber de conservación non sempre leva a cabo como é desexable, en parte porque os particulares teñen que afrontar en solitario os gastos derivados. é máis, aínda que a lei establece que, no caso de actuacións particulares, a lei ten que colaborar no financiamento das escavacións, a miúdo só faio vía reclamación xudicial.
Fiestra arqueolóxica na Rúa Doutor Castro. SEBAS SENANDE
Así, no chan dalgunha tenda da Rúa Doutor Castro obsérvase sen dificultade un anaco de mosaico da Casa dos Mosaicos, museo municipal, pero na tenda de á beira a fiestra que debería mostrar un anaco de muro desa vivenda romana está chea de condensación e parcialmente tapada por andeis. Ambas as fiestras carecen, ademais, de información dos restos que hai baixo elas, do mesmo xeito que sucede nas da rúa. O Concello considera que todo o conxunto forma parte da Casa dous Mosaicos, onde hai ampla información.
SEN ACCESO. Noutros casos o problema é de acceso. Un local comercial do Pazo da Maza alberga o único anaco de calzada romana (un cardo secundario) que foi musealizada in situ, pero a tenda leva anos pechada. Sucede o mesmo con algúns restos que hai en baixos de casas rehabilitadas na Tinería, como o que no seu día acolleu a sede de Proxecto Home, que agora está pechado., ou cos do patio do Colexio de Arquitectos, que tampouco abre de forma continuada.
Hai achados musealizados incluso nalgunha vivenda particular, como restos de fornos cerámicos nun inmoble da Rúa Nova. O Concello facilita o acceso a estes, como a todos os demais cuxa visibilización é restrinxida, a estudiosos que o soliciten.
E logo están aqueles achados que seguen no lugar, pero á espera de que sexan acondicionados e expostos. No baixo dunha das casas rehabilitadas pola Xunta na Rúa Miño, que despois foi adquirido polo Concello e cedido ao Breogán, está o único anaco de cloaca e de decumano (calzada oeste-este) que están destapados. Na parte posterior da tenda de Doutor Castro cuxa fiestra é case invisible está pendente de musealización un anaco de cloaca e do decumano principal de Lucus Augusti.
Fiestra na tenda Cortés, de Doutor Castro. SEBAS SENANDE
Como a principal cidade romana do noroeste peninsular que foi, o potencial arqueolóxico de Lugo é inmenso e o que está á vista probablemente é só unha pequena mostra. A conservación de achados in situ e a apertura de museos impulsáronse sobre todo en tempos do alcalde José López Orozco e continuaron despois.
O Centro Arqueolóxico de San Roque, a Casa dos Mosaicos, a Domus do Mitreo -agora en mans da Universidade, que xa cofinanciou a musealización dos restos-, a estrutura funeraria do Vello Cárcere e os muros da basílica do foro na parte ampliada da casa consistorial son algúns exemplos.
A conciencia sobre a importancia de pór en valor restos arqueolóxicos tamén foi crecendo a nivel social. Hai particulares que levan tempo investindo en sacar á luz restos, como os propietarios do balneario. O Círculo das Artes musealizó no seu patio traseiro restos dun templo e o grupo investidor Dmanán súmase agora coa calzada de Santo Domingo.
Fiestra na tenda de Décimas, de Doutor Castro. SEBAS SENANDE
Outra parte do Lugo romano está en caixas en almacéns, á espera do prometido museo da romanización, aínda que tamén hai pezas expostas noutros museos, como os vistosos mosaicos do Provincial. E outra parte, imposible de cuantificar, perdeuse, ao longo dos séculos e en épocas recentes. La cidade altoimperial que desapareceu baixo os chalés de Recatelo, a necrópole da Constitución ou os baños públicos próximos á catedral son algunhas mostras.
