A muralla chega á tempada alta de turismo chea de maleza

O abandono dos herbicidas químicos e o respecto á anidación dos vencellos limita a efectividade das tarefas de limpeza ► Investigadores da USC cren que pode ser efectivo combinar aceites esenciais con solarización, roza e descargas eléctricas

Una de las imágenes de las zonas afectadas. J. VÁZQUEZ
photo_camera Unha das imaxes das zonas afectadas. J. VÁZQUEZ

A muralla parece estes días un verxel, pero a súa aparencia non é resultado da falta de atención, senón da dificultade de achar un sistema que permita manter baixo control as malas herbas sen usar herbicidas químicos nin molestar aos vencellos ou danar as pedras do monumento. O catedrático da USC Antonio Rigueiro —un dos investigadores aos que a Consellería de Cultura encargou estudar sistemas que permitan liberar a muralla de especies vexetais— sinala que no último ano "non se aplicou ningún herbicida" e que as probas que se realizaron a finais de 2017 con aceites esenciais que impiden a xerminación mostraron unha eficacia alta, aínda que só serven para impedir a proliferación das herbas porque impide a reprodución, pero non para acabar coas plantas que xa existen.

Antonio Rigueiro sinala que no pasado usouse o herbicida químico glifosato para controlar as malas herbas pero, debido a que a Organización Mundial da Saúde (OMS) calificouno en 2015 como produto probablemente canceríxeno e a que a súa utilización provocou bastante contestación social, deixou de utilizarse, a pesar de que o Ministerio de Agricultura segue permitindo o uso deste produto en parques e zonas públicas.

A finais do ano pasado, os investigadores da USC probaron nos lenzos da muralla o efecto de aceites esenciais de distintas plantas labiadas, como lavanda, romeu ou orégano, que demostraron unha eficacia en torno ao 80% e 90% no control da xerminación, tanto na parietaria xudaica, unha das especies máis resistentes, como noutras. Con todo, este sistema non pode aplicarse ata os meses de novembro e decembro, cando se produce a xerminación masiva.

Antes de aplicar os tratamentos é necesario, ademais, facer unha roza manual da zona para asegurarse de que os aceites chegan aos bancos de sementes, situados nos ocos entre os sillares da muralla. Pola contra, os talos e follas das plantas interceptan o produto. Esa aplicación obriga a facer unha roza tardía, a finais de verán, aínda que tampouco sería posible facelo antes sen molestar aos vencellos, as aves que aniñan nos lenzos do monumento entre abril e agosto.

Os investigadores da USC fixeron unha proposta á Consellería de Cultura para volver realizar unha aplicación de aceites esenciais no último trimestre deste exercicio, igual que o ano pasado, pero aínda non está asinado o convenio.

De todos os xeitos, Rigueiro explica que o éxito deste método é parcial, pois só afecta as sementes ou ás plantas extremadamente novas, polo que habería que combinalo con outros, como a solarización, un sistema que xa se probou con anterioridade con bastante bo resultado. Trátase de cubrir a zona onde se quere actuar con plásticos, así se consegue elevar a temperatura no interior, agostar as plantas e secar as sementes. Con todo, ten o inconveniente estético de que deben colgarse plásticos na muralla, aínda que podería cubrirse por partes e utilizar lenzos decorados, como os que se usan nas obras, indica o catedrático da USC.

Tamén habería que incluír, explica, a roza manual para eliminar as plantas adultas que xa existen. Para este labor, sinala, tamén poderían utilizarse descargas eléctricas, que se administran a través dun bastón. Con todo, apunta Regueiro, "non se pode pensar en ir unha por unha".

Con estas combinacións preténdese ir reducindo a presenza de herbas e evitar que nazan outras novas a partir de sementes. A parte dos herbicidas químicos, tamén se descartaron outros métodos, como o uso de radiacións con infravermellos porque, aínda que dá bos resultados na parte aérea das plantas, non elimina a raíz. Ademais, poden afectar á pedra do monumento, explica Antonio Rigueiro.

Meteoroloxía
Bo ano para as herbas
Ás limitacións que supón evitar o uso de herbicidas químicos máis rápidos e efectivos que calquera outro sistema, hai que sumar as condicións meteorolóxicas da pasada primavera e o que vai de verán, extremadamente chuvioso, que contribúen a que as herbas proliferen e crecido máis que noutras tempadas.
Danos
Ademais de afectar á imaxe da muralla, a presenza de malas herbas tamén inflúe na súa conservación, dado que as raíces das plantas poden afectar á sillería. Cando a Universidade de Santiago de Compostela realizou os primeiros estudos de vexetación, a finais dos 90, atopáronse incluso arbustos.