Lugo dobrou o número de rúas peonís nas últimas tres décadas e suma actualmente 87 vías sen coches, seis delas con peonalización parcial, fronte ás corenta rexistradas a principios dos anos 90. Esta cifra pon de manifesto que unicamente o 12% das rúas que integran o municipio lucense -un total de 722, segundo os datos solicitados polo Concello- atópanse pechadas ao tráfico rodado.

Reducir a circulación de vehículos pola cidade e gañar terreo para os viandantes foi un dos principais obxectivos da administración local desde fai decádas e aínda segue encabezando a súa folla de ruta. As primeiras iniciativas para peonalizar o centro histórico achácanselle ao que fose concelleiro de Tráfico a principios dos 80, Alfredo Mosteirín, quen en 1983 puxo sobre a mesa unha posibilidade non exenta de polémica. Despois, a partir de 1987, sería o socialista Álvaro Moral Núñez -naquel momento delegado municipal de Tráfico e policía- o que tramitase a peonalización de varias vías do centro de Lugo, entre elas o fondo da Praza Maior, a zona frontal da casa consistorial e as Prazas de Santa María, Alférez Provisional e Pío XII. Esta decisión chegaría a eliminar unha estampa que por aquel entón resultaba habitual, con vehículos aparcados a escasos metros da catedral, tanto de día como de noite, sen ningún tipo de orde establecida. Ata ese momento, os lucenses circulaban e estacionaban por todo o recinto amurallado para ir de compras ou para gozar do lecer nocturno, sen ningún outro requisito que ter a sorte de atopar un oco onde coubese o coche.

Pouco despois, a principios dos 90, o Plan Especial de Protección, Rehabilitación e Reforma Interior (Pepri) propuxo a peonalización de Campo Castelo e da Rúa San Marcos, dous proxectos que tamén se converteron en realidade. Nas dúas décadas seguintes, os lucenses viron como os vehículos deixaban de circular ao seu antollo pola maior parte do centro histórico, por mor dos intentos do popular Tomás Notario Vacas e o seu compañeiro de filas Joaquín García Díez. Vías como a Rúa da Raíña, Clérigos ou a Praza da Soidade, entre outras moitas, convertéronse en zonas acondicionadas para o uso peonil, marcando así os primeiros pasos dun proxecto, ambicioso e sostible, que seguiría avanzando.

Así, a finais da primeira década do século XXI e principios da segunda -co socialista José López Orozco como alcalde e Luís Álvarez no cargo de concelleiro de urbanismo- chegou o anuncio de dúas ambiciosas peonalizacións: A da ponte romana e a da rúa Quiroga Ballestetros. En setembro de 2013 -con seis meses de atraso e tras unha multa á construtora- as obras da ponte romana chegaron ao seu fin e os vehículos xa non volveron cruzar os seus alicerces. No caso de Quiroga Ballesteros as cousas foron máis lentas e houbo que esperar ata o pasado mes de xuño para ver como a cidade gañaba 2.600 metros cadrados peonís en pleno centro histórico.

Coa actual rexedora municipal, Lara Méndez, e con Rubén Arroxo como tenente de alcalde e concelleiro de mobilidade, tamén se peonalizaron outras rúas como a Rúa Menorca ou a praza da igrexa, no barrio da Milagrosa, ou a Rúa Vila de Sarria, na zona de Recatelo. Con todos estes cambios, o municipio lucense inclúe a data de hoxe 81 rúas libres de vehículos, ás que se suman outras seis parcialmente peonís, que son Rúa Pintor Laxeiro, Rúa Manuel Amor Meilán, Praza dá Milagrosa, Rolda da Muralla, Rúa Pedro González López e Praza dás Reboeiras.

PREVISIÓNS. O afán por conseguir unha cidade sostible e acondicionada para desprazarse a pé foi cobrando auxe e os proxectos de futuro en materia de mobilidade e tráfico urbano apostan por un aumento da peonalización. Segundo o previsto, zonas como Rafael de Vega, Recatelo, Calzada dá Ponche e a contorna do Vello Cárcere deixasen proximamente de soportar o tráfico de vehículos e sumaranse á lista de viarias reservados aos viandantes. De feito, Lara Méndez presentou o pasado mes de setembro as súas propostas para os fondos europeos Next Genaration, entre as que se inclúen a peonalización total do centro histórico e a humanización da Praza da Constitución. A intención da alcaldesa é eliminar todo o tráfico rodado do recinto amurallado para o ano 2024, permitindo unicamente o acceso a residentes, servizos básicos, repartidores ou clientes dos aparcadoiros.

A peonalización chegará así proximamente a zonas como a Rúa Montevideo, Praza do Ferrol, San Fernando, Praza de Santo Domingo ou Rúa do Teatro, un ambicioso plan, non exento de debate, que pretende converter o centro histórico nunha zona de baixas emisións e nunha contorna privilexiada para todos os lucenses.

De rexeitamento frontal á aceptación

Comerciantes e veciños mobilizáronse nos últimos anos para evitar que os vehículos deixasen de rodar por zonas como Campo Castelo ou a ponte romana. Superado o transo, a percepción é outra e o acerto é claro

Os cambios sempre custan e pensar nunha peonalización exenta de polémica é unha formulación ilusa. Cada vez que os responsables de reordenar o tráfico en Lugo optaron por eliminar o tránsito de vehículos por algunha rúa, veciños e comerciantes da zona uniron as súas voces para mostrar a súa oposición.

En todos os casos, o argumento en contra da peonalización era o mesmo, xa que a impresión inicial sempre foi que a adopción deste tipo de medidas repercutiría de forma "moi negativa" na actividade económica dos seus negocios.

[Arriba, coches aparcados antes da peonalización en Campo Castelo e Santa María. Abaixo, vehículos na Rúa dá Raíña e en San Marcos.AEP]

Un dos cambios máis polémicos foi o que afectou á zona de Campo Castelo, onde comerciantes e hostaleiros organizaron incluso manifestacións para evitar que os lucenses xa non puidesen chegar en coche ata a porta dos seus locais. Os afectados víanse "arruinados" por culpa da peonalización e culpaban de todos os seus males futuros aos políticos que optaran por priorizar aos viandantes.

Tamén levantou bochas o peche ao tráfico en 2003 da rúa Divina Pastora, no barrio da Milagrosa, onde os empresarios clamaban "piedade" e opúñanse a un corte de tráfico definitivo, que finalmente levou a cabo a pesar das queixas. O mesmo que sucedeu unha década máis tarde no barrio da Ponte, onde o anuncio da peonalización da ponte romana chegou cargada de controversias.

Os residentes do barrio mantiveron varias reunións co entón alcalde, José López Orozco, e recorreron incluso ao defensor do pobo, ao considerar que o peche da ponte á circulación de vehículos deixaríaos "completamente illados" da cidade e obrigaríaos a pechar os seus negocios pola falta de clientela.

A última controversia chegou co anuncio da peonalización de Quiroga Ballesteros, que se materializou en setembro

Pasado o tempo, as augas volveron á súa canle e Lugo saíu gañando. Algúns empresarios das zonas peonalizadas aínda aseguran que a medida prexudicou a súa actividade económica, pero en xeral, o balance a touro pasado é positivo. O barrio de Campo Castelo é agora un espazo destinado ao lecer, onde se organizan incluso concertos, actuacións e actividades infantís, do mesmo xeito que a zona de Divina Pastora, convertida en punto de encontro para os veciños do barrio. Nestas dúas rúas, do mesmo xeito que na ponte romana, a peonalización achegou un plus de vida á zona e a hostalería gañou espazo e clientes, en contra do que inicialmente auguraban. Os lucenses adaptáronse á novas circunstancia e xa moi poucos apoiarían un retorno á situación anterior.

A última polémica destacada chegou coa peonalización de Quiroga Ballesteros, unha das rúas máis concorridas e con máis tráfico do centro histórico. O anuncio da medida caeu como un xerro de auga fría entre os empresarios da zona e os placeiros mostraron desde o principio a súa oposición ao cambio. Finalmente, o proxecto seguiu o seu curso e a rúa converteuse noutro espazo exclusivo para viandantes. Neste caso, aínda que aínda é pronto para facer balance, algúns empresarios xa están a cambiar de opinión. O tempo, demostrará se a historia repítese e apláudese o cambio.