O cambio dos patróns climáticos na Europa atlántica leva a aparición de toxinas emerxentes en distintos ámbitos. A detección destas sustancias tóxicas converteuse nunha sólida liña de investigación para o grupo Farmatox, con sede na facultade lucense de Veterinaria e dirixido polo catedrático de Farmacoloxía Luis Botana, que acaba de obter financiamento a cargo do programa Interreg para investigar micotoxinas -toxinas creadas por fungos- e a súa eliminación en alimentos, especialmente destinados a nutrición animal. O proxecto, denominado Agritox, será desenvolvido por un consorcio internacional e coordinado por Luis Botana. Con esta nova concesión, o grupo lucense xestiona preto de cinco millóns de euros na investigación de toxinas emerxentes.
Farmatox ten en marcha outro proxecto, concedido en 2017, denominado Alertox, co que se pretende crear unha rede de alerta de toxinas mariñas e conta cun financiamento de tres millóns de euros. Tamén neste caso trátase dun consorcio internacional e estará vixente ata 2020.
As micotoxinas emerxentes son "as que están enmascaradas, é dicir, ou non se coñecen ou están en forma de precursor no gran e cando se comen rompen e libérase o composto tóxico. Esas son difíciles de detectar e supoñen un problema dunha dimensión que realmente non se coñece", explica Botana. Poden aparecer en calquera "alimento vinculado a cereais", pero supoñen un problema maior na alimentación animal porque "hai menos control e crean máis problemas de reprodución e falta de crecemento", engade.
Luis Botana explica que Agritox, o proxecto que acaba de obter financiamento, apóiase no anterior, Alertox, aínda que este inclúe máis socios. "A idea é similar: detectar o que vai saíndo, aínda que no caso das toxinas mariñas coñécense mellor, e ver que riscos hai en función das zonas e das localidades xeográficas". Ademais, no caso de Agritox, tamén se pretende "aproveitar a tecnoloxía que temos para ver como se pode aplicar no ámbito dos problemas que expoñan os socios".
O equipo de investigación lucense encargarase de ver que toxinas emerxentes hai nas sustancias de estudo, purificalas, estudar a súa toxicidade e método de detección e eliminación.
A aparición e proliferación de micotoxinas asóciase ao cambio climático porque o cambio de patrón "achega máis humidade e máis calor e iso para os fungos é fantástico", explica Luis Botana. No ámbito mariño, o aumento das temperaturas tamén contribúe ás variacións de microalgas e aparición de novas toxinas.
Estes dous proxectos, aínda que son independentes, entroncan con liñas anteriores que tamén tiveron financiamento Interreg, en concreto Atlantox e Pharmatox, que serviron para a procura de principios activos que puidesen dar lugar a medicamentos a partir de toxinas e para o desenvolvemento de novos métodos de detección.
No caso de Agritox, o grupo de investigación lucense levará a cabo o proxecto coa Queens University de Belfast, a facultade de Ciencias da Universidade do Porto; a Axencia de Desenvolvemento en Agricultura e Alimentación irlandesa (Teagasc), a sede bretoa da Axencia Nacional de Seguridade Alimentaria de Francia; a Estación Fitopatolóxica de Areeiro, que se encargará da análise e identificación xenéticos dos fungos; a cooperativa agrícola Vila do Conde, de Portugal e a empresa lucense Cifga.
HISTORIA. As toxinas producidas por fungos chegaron a ser a segunda causa de morte despois da peste na Idade Media. O seu efecto plasmouse en pinturas como O lume de San Antonio, de Brueghel, que ilustraba o mal causado polo cornezuelo do centeo. Críase que facer o Camiño de Santiago contribuía á melloría e a cura ao deixar de tomar alimentos contaminados.
