A biblioteca dixital de Galicia, Galiciana, acaba de incorporar un libro de José Sanjurxo y Mosquera, médico titular do Concello de Lugo a principios do século XIX, tras a guerra napoleónica, onde describe as propiedades do baño termal no balneario de Lugo aplicadas a vinte pacientes diferentes, entre os que había varios militares pero tamén enfermos chegados incluso desde Astorga ou Villafranca.
José Sanjurxo y Mosquera comeza o tratado facendo unha descrición do lugar e dos pozos existentes, que se fornecían da auga procedente de dúas canles "que, ao labrar a terra, descubriron no sitio que hoxe fai de horta, os que recollían a auga dunha rica fonte que se atopa nunha altura e a curta distancia do baño", afirmaba. Os baños atopábanse na propiedade do labrador Joaquín López de Neyra, que proporcionaba habitación aos enfermos e cobraba catro reais de vellón por baño.
O traballo de José Sanjurxo y Mosquera inclúe os resultados que deron os baños termais nalgúns dos soldados que chegaban en 1813 a un barracón de enfermería mandado construír polo Goberno con 63 camas, no antigo cuartel de San Fernando, entón hospital, onde chegou a haber 441 enfermos. Alí, permanecían militares con dores reumáticas, venéras, úlceras, caries, sarna e herpes.
O médico do Concello, que tamén prestaba os seus servizos no hospital de San Fernando, conta neste libro como as augas salvaron un home de Villafranca, cunha enfermidade venérea que o levou a recibir a Santa Unción ata sete veces.
O médico asegura que as propiedades da auga son magníficas e que cura "radicalmente" a sarna e o herpes
Tamén describe a sanación dunha monxa do convento da Nova, sor Juana Quiroga, que padecía reuma nos xeonllos, o que a impedía moverse. A monxa negouse a ir ao balneario para non vulnerar o seu retiro, así que lle subiron auga en cubos. Aos trece baños, pasáronselle as dores.
Outro caso foi o dunha moza de 24 anos, de Póboa do Brollón, Francisca de Armesto e Carballos, que sanou tras sufrir escorbuto.
Tamén curou Manuela Gómez, unha moza de 24 anos de Guitiriz, doncela das señoras de Prado, que sufría sarna e dores articulares fortes. Tan malo era o seu estado que tivo que ser baixada nunha cabalería ata o balneario.
Outra paciente que sanou foi Cayetana de la Vega, de 38 anos, con fortes dores tras fracturarse unha perna ao caer polas escaleiras. A esta muller fóronlle recetados "baños de chorro ou fervenza" no Miño. Con todo, os primeiros baños tomounos na súa casa, tras subirlle a auga a cubos, debido a que os soldados de Napoleón esnaquizaran bastante as instalacións.
O médico describe o gusto da auga termal como "algo fastidioso e nauseabundo". Con todo, asegura que as súas propiedades son magníficas xa que cura "radicalmente" a sarna e o herpes, mitiga as dores venéreas, diseca a supuración de úlceras antigas e promove a menstruación retardada, entre outras virtudes.
José Sanjurxo y Mosquera finaliza o libro pedindo ás autoridades que apoien este baño termal, do que di que é "saudable por excelencia" e que describe como "un baño colocado ao pé dunha cidade, situada no centro da estrada real de Galicia".
Tamén reclama que se habilite "unha fonte abundante de auga vitriólica bastante saturada que sae no prado de Fingoi, medio cuarto de legua distante de devandito baño, a beiras do Miño, paseo o máis delicioso".
