HABÍA CONSTANCIA documental –no Tombo Xeral da catedral– pero ata agora nunca se viron vestixios do que podería denominarse castelo de San Pedro, mandado construír polo infante Felipe cando, á morte do pai, recuperou a cidade, que volvera a pasar ao bispo. Non se coñece a data exacta de construción, pero si que en 1327 o infante recoñécese posuidor do castelo e manda que, á súa morte, sexa entregado ao bispo.
A fortaleza estaba apoiada sobre o cubo esquerdo (mirando desde fóra) da porta de San Pedro e sobre a contrapuerta interior dese mesmo lado, segundo explica Celso Rodríguez, o arqueólogo que participa na obra que leva a cabo neste momento nesa zona do adarve. Púidose constatar que a cimentación do castelo está sobre nivel romano.
A construción de leste ou outro tipo de fortalezas ou defensas sobre murallas era bastante común, segundo explica o historiador Adolfo de Abel Vilela. No monumento lucense só hai constancia deste castelo e do que había metros arriba, á beira da porta do Bispo Izquierdo ou do cárcere, chamada así porque se abriu no século XIX para dar acceso á prisión construída fóra da muralla, a escasos metros. Aínda hoxe consérvanse un par de torres (aínda que moi posteriores) na casa que linda coa porta.
Tampouco deste castelo coñécese a data exacta de construción, pero é probable que fose cando se formou esa zona da cidade, coñecida como burgo novo. Existen referencias documentais del desde o século XI.
O infante Felipe recoñécese posuidor dun castelo sobre a porta de San Pedro en 1327, que despois pasou ao bispo
O castelo aproveitaba varias torres da muralla, entre elas, as que flanqueaban a porta. Polo exterior, o conxunto estaba protexido cunha muralla baixa, situada detrás do foso. A entrada ao castelo tiña dúas pontes, un levadizo sobre esa muralla baixa e outro na porta da muralla, ou do castelo propiamente devandito. Pola parte interior tamén había unha barreira e nela, outra porta, segundo descríbese no libro Muralla de Lugo, elaborado polo Concello tras a declaración da muralla como Patrimonio da Humanidade, baixo a coordinación do historiador Adolfo de Abel Vilela e coa participación dalgúns dos arqueólogos, historiadores e arquitectos que mellor coñecen o monumento romano.
O propio infante Felipe, xunto ao Concello, ostentou tamén a propiedade deste castelo nalgún momento, xa que o bispo estivo privado do señorío entre 1308 e 1318, segundo recolle o texto.
Os irmandiños (1467-1469) derrubaron unha parte da fortaleza e esta foi reconstruída no último terzo dese século polo bispo García Martínez de Baamonde.
O complexo defensivo desapareceu co bispo Izquierdo (1748-1762) para dar paso a unha nova carcél eclesiástica e a uns edificios propiedade da mitra. As casas que se conservan nesta zona de Campo Castelo levantáronse sobre o adarve e, de feito, o paso quedou interrompido ata 1837, cando se construíu o Reduto de María Cristina para reforzar a defensa da cidade e, á vez, restablecer o paso. Un informe da comandancia de enxeñeiros da provincia alertaba de que a cidade estaba desprotexida nesa zona e a Deputación sufragou a obra, que ademais serviu para render tributo á raíña Isabel II, como consta na inscrición que hai no lugar.
EPISODIOS BÉLICOS. Nesa época, a muralla xa era lugar de lecer para os lucenses, pero aínda quedaban por vivir uns cantos episodios bélicos: a invasión francesa de 1809, a intervención do xeneral Concha durante o Trienio Liberal (1820-1823), a primeira guerra carlista (1833-1839) e o levantamento do coronel Solís provocaron danos serios.
O principal escenario de batalla dos homes de Napoleón en Lugo foi a porta de Campo Castelo, que veu abaixo e atacantes e defensores entraron de golpe no recinto amurallado. Así mesmo, Lugo defendeu os dereitos sucesorios de Isabel II fronte ás tropas carlistas no Reduto María Cristina, chamado así en honra á raíña rexente. Queda patente o carácter defensivo que durante distintas épocas tivo toda esa zona comprendida entre as portas de San Pedro e Bispo Odoario.
EN ORIXE. Hoxe resulta difícil imaxinar a muralla como elemento defensivo, pero esa foi a súa función durante séculos. Aínda que non hai constancia de máis fortificaciones construídas sobre ela, hai que recordar que o monumento tiña en orixe polo menos outros dous pisos –quizais incluso tres– en cada cubo, con tres fiestras en cada un e separación de madeira entre eles. Iso é o que se cre, atendendo a datos arqueolóxicos, fontes documentais e exemplos próximos, como León, Barcelona ou Xirona. O único testemuño que queda é a dobre fiestra da Mosqueira.
Pasados os séculos, mentres que algunhas torres como as mencionadas foron utilizadas como parte de novas fortificaciones, outras tiveron usos distintos. No século XVI, as reunións do Concello facíanse na torre Muriega, no cubo da porta de Santiago. Utilizouse ata principios do XIX, para a elección do procurador xeral, aínda que nesa data xa existían as casas consistoriais nas Cortiñas de San Román (hoxe Praza Maior). Aínda hoxe consérvase no cubo da porta de Santiago o banco corrido que utilizaban os concelleiros.
Os datos arqueolóxicos apuntan a que algunhas torres da muralla tamén foron usadas como vivendas, e os antigos corpos de garda das portas Miñá, Nova e San Pedro foron transformados en lugares de uso relixioso. Eran capelas onde se dicía misa todos os días. O Concello acorda derrubalas en 1860 ao considerar que daban mal efecto e eran un estorbo para os transeúntes do adarve, segundo recóllese en Muralla de Lugo.
A porta de San Pedro, agora en obras, é de orixe romana, pero se cre que estivo pechada porque se fala da súa reapertura na baixa Idade Media, coincidindo co xurdimento do burgo novo. Actualmente, a porta está moi alterada, posto que xa non ten o corpo de garda interior. Sufriu reconstrucións en 1781 e 1972. No século XIX houbo un proxecto para ensanchala, para favorecer o paso das carruaxes, pero resultaba demasiado caro e non levou a cabo.
