Cada vez máis titulados decídense a entrar no terceiro ciclo dos estudos universitarios, o que conduce ao doutoramento a través da tese, a xulgar polos datos someros e xerais que a USC ten na súa páxina web, dado que foi imposible obter información precisa sobre o campus de Lugo a pesar de ser solicitados con antelación á institución compostelá. Segundo a información publicada, no ano 2007 dos 28.000 alumnos matriculados, 2015 (7,1%) realizaba estudos conducentes á tese. Dez anos despois este grupo crecera ata os 2.973, pero os alumnos totais habían baixado a 20.800, o que eleva o peso dos doctorandos ata o 14,6% do total. Nesa década de diferenza, tamén se elevou o número de teses lidas, que pasou de 208 a 282.
A polémica creada ao redor da investigación doutoral do presidente do Goberno, Pedro Sánchez -realizada nun ano e sobre a que sobrevoan dúbidas acerca da súa autoría e a orixe da información utilizada-, sumado aos casos dos másteres baixo sospeita da Universidade Rei Juan Carlos I, creou un clima social de desconfianza acerca destes títulos de nivel avanzado, aínda que na comunidade universitaria lucense existe unha defensa acérrima das garantías do proceso se se respecta a lexislación.
Manuel Cifuentes, secretario da Escola de Doutoramento do Campus Terra, explica que "se se cumpre a normativa é moi difícil que haxa estes problemas" porque hai moitos controis ao longo do doutoramento para garantir unha calidade mínima das teses e a súa autoría lexítima.
Luís Botana, catedrático de Farmacoloxía que dirixiu 42 tese e é coordinador do programa de doutoramento en Investigación Básica e Aplicada en Ciencias Veterinarias, admite que ao longo da súa carreira frearía, por falta de calidade ou rigor, unhas dez teses, ao redor do 2% dos traballos que lle pasaron polas mans como membro dunha escola de doutoramento.
Luís Botana apunta que "o filtro do director é o que determina a calidade da tese", pero se este é laxo, o cribado máis fiable é o da escola de doutoramento
Este catedrático distingue "entre dous tipos de teses: boas e malas". As primeiras son maioría, sinala, e responden á finalidade do doutoramento: formar no método científico e levar a cabo unha investigación en profundidade sobre un tema, no que o doctorando acaba sendo un dos especialistas que máis sabe nese momento puntual e ao que achega algo novo, por pouco que sexa. As malas son as que se fan para sacar o título sen buscar a formación da persoa, e iso nótase", sinala.
FILTROS. Cada traballo deste tipo ten polo menos un director e, nalgúns casos, tamén un titor. A interacción entre o director e o doctorando é frecuente e continua e este último, ademais, non só investiga, senón que debe realizar complementos formativos e presentar cada ano ante a comisión académica -que tamén debe aprobar o plan de investigación inicial-, un informe coas actividades realizadas.
Se ao longo da elaboración da tese existe algunha dúbida sobre a investigación, pódese enviar o traballo a un experto alleo á universidade "anonimizando todo" para que faga unha avaliación, engade Manuel Cifuentes.
Unha vez terminado e redactado o traballo, necesítase un informe do director que acredite que cumpre os requistos para ser presentado. "Suponse que se o especialista no traballo de investigación que se está realizando dá o visto e prace xa é un aval e un primeiro filtro", apunta Cifuentes. Posteriormente, a comisión académica revisa o traballo e o informe, as actividades realizadas e, á súa vez, emite outro informe que ha de ser positivo para que siga todo o seu curso. Ese é o segundo filtro.
A documentación vólvese a revisar na escola de doutoramento, que comproba que a nivel administrativo está todo correcto e pon o texto en exposición pública durante dez días hábiles ante toda a comunidade universitaria. "Calquera membro da universidade pode revisar esa tese e, se ve que non está suficientemente ben, facer un informe, aínda que normalmente non ocorre", indica Manuel Cifuentes.
Se non hai obstáculos, a comisión académica, unha vez ouvido ao director da tese, fai unha proposta de tribunal que, segundo a normativa, contén dez membros, que deben cumprir uns requisitos en canto a experiencia investigadora. Ata hai pouco, nomeábanse cinco e dous suplentes, pero, por cuestións orzamentarias, cambiouse a normativa e pasouse a tres e un suplente, a quen se achega a tese e o currículo do doctorando. Tamén eles teñen que deixar constancia nun informe se a tese é apta para ser defendida. Se todos os informes son positivos, fíxase unha data de lectura e defensa.
Luís Botana apunta que "o filtro do director é o que determina a calidade da tese", pero se este é laxo, o cribado máis fiable é o da escola de doutoramento. Nos departamentos "salvo que sexa escandalosamente mala" non se adoita parar, porque xera enfrontamentos persoais e iso adoita evitarse. Con todo, coa escola haymás distancia "e aí si se frea", admite.
VOTO SECRETO. O acto de lectura e defensa é "público" e o aspirante interactúa co tribunal, que pode facerlle preguntas sobre calquera aspecto da investigación. O feito de que o director de tese propoña aos membros do tribunal pode arroxar dúbidas sobre a obxectividade deste órgano, pero Manuel Cifuentes sinala que é "lóxico" que sexa así porque "os traballos de investigación son moi específicos e para valoralos ben o normal é que veñan acodes especialistas no tema, que normalmente se coñecen entre si". Cifuentes apela nisto caso á ética dos investigadores e ao feito de que quedan en dúbida se avalan unha tese frouxa, explica.
A nota dáse no momento, pero o cum laude, a cualificación máis alta, concédese de forma secreta e posterior. Os membros do tribunal deben propolo nun formulario que se introduce nun sobre que, posteriormente, péchase para ser aberto ante testemuñas. "Desde que o voto é secreto hai menos cum laude", admite Luís Botana, quen cre que "en xeral, as teses son boas" e non teñen nada que envexar ás doutros países. Con todo, admite que a fraude tampouco se pode considerar algo imposible. "é un sistema que funciona baseado na boa fe e se alguén ten mala fe pódelle saír ben", di.
