Os Caídos que Lugo trasladou ao Val

O 24 de marzo de 1959, ás once da mañá, saían de Lugo as arcas cos restos dos caídos do bando franquista

Pie de foto publicado en El Progreso el 25 de marzo de 1959
photo_camera Pé de foto publicado no Progreso o 25 de marzo de 1959

Non eran todas as vítimas, senón só as que o réxime chamaba da "Cruzada de Liberación Nacional". é dicir, os mortos oficiais do bando de Franco, caídos en distintas frontes e enterrados en Lugo. O 24 de marzo de 1959 eran trasladados os restos destes heroes do réxime á chamada Basílica Nacional do Val dos Caídos. Ían depositados en arcas levadas por xefes e oficiais do Exército ata o camión-ambulancia que os conduciría a Madrid.

O acto en si obedecía a unha orde ditada polo Ministerio da Gobernación a todos os gobernadores civís. Un desfile militar na Rolda da Muralla, fronte ao Vello Cárcere, rendía a última homenaxe a estes caídos. Os mesmos cuxos restos permaneceron vinte anos sepultados en distintos cemiterios da provincia e tamén no antigo camposanto da avenida Ramón Ferreiro, no actual solar do Gran Hotel.

Restos de dezaseis falecidos do banco franquista foron trasladados en 1959 desde Lugo ao Val dos Caídos

Esa foi a cerimonia militar que Lugo brindou a eses caídos. Días antes, o gobernador civil, Enrique Otero Aenlle, publicaba un bando dirixido a todos os lucenses onde comunicaba o traslado "dos Caídos por Deus e pola Patria" á vez que dicía que estes españois serían, alí baixo o risco de La Nava, na serra de Guadarrama, "luz e guía, norma e exemplo permanente para todas as xeracións de españois tensas no servizo á Patria".

Otero citaba todo o máis selecto da sociedade lucense para dar o último adeus a estes "heroes da Cruzada", como os chamaba o gobernador. Os convocados á despedida serían as autoridades, "o glorioso Exército español", corporacións, organizacións de antigos combatentes, "Vella Garda", a Irmandade de Alféreces Provisionais, as "Mocidades", a Sección Feminina e os "homes do Movemento".

O expediente do Ministerio da Gobernación do traslado oficial ao Val dos Caídos dos restos de vítimas enterradas na provincia de Lugo ofrece unha relación de dezaseis homes, entre 20 e 36 anos. Moitos eran labradores, pero tamén había un jornalero, dous obreiros, un músico e un tenente de Infantería (neste caso, oriúndo de León).

As arcas cos restos foron portadas ata o camión-ambulancia por oficiais do Exército no medio dun desfile militar

A maioría eran de Lugo e a zona centro da provincia, aínda que tamén había algún da Mariña e da zona sur. En concreto, os trasladados desde os cemiterios lucenses ao Val dos Caídos foron: Armando Cabanas Fernández, de Reinante-Barreiros; Benjamín Álvarez Hucha, de Buciños-Carballedo; Magín Estévez Mondelo, de Nodar-Friol; Servando Campo Vázquez, de Negrada-Guitiriz; José Marqués Racamonde, de San Román dá Retorta-Guntín; Severino Rodríguez Vázquez, de PradedaLugo; Enrique Colmeneros Doval, de Riolongo-Lugo; Plácido Veiga Otero e Afonso Yáñez Abuín, de Gondar, Carballido-Lugo; Eugenio García Picado, de Santa MaríaLugo; José María Veiga López, de Rubián-Santa Cristina; Segundo Díaz Toirán, de Samos; Vicente Díaz-Nogueira, de Carballo de Hospital-Quiroga, inicialmente enterrado en Touro, Zamora; José Balseiro Vale e Laureano-Ángel Vázquez Cao, de Rúa-Cervo, este último morto dun tiro segundo especifica o expediente, e Francisco Branco López, o tenente leonés enterrado en Lugo.

O primeiro traslado dos restos foi o 24 de marzo de 1959 pero houbo outro máis, o 2 de xullo de 1960. Os restos enterrados no cemiterio de Lugo estaban nunha fosa común, que o Goberno catalogou en 2009 no Mapa de Fosas con Vítimas da Guerra Civil, situada no antigo cemiterio de Ramón Ferreiro. Trataríase dunha fosa con vítimas da guerra do bando de Franco.

Os restos viaxaban en urnas onde constaban o pobo de orixe e o número de corpos aos que correspondían. A documentación do traslado dos restos en Lugo que obra no Arquivo Xeral da Administración dá conta, ademais, dun escrito do gobernador civil, do 21 de marzo de 1959, no que consta a renuncia ao traslado de restos por parte de tres familias das vítimas.

Os familiares que querían conservar os restos depositados en fosas comúns e negábanse ao seu traslado ao Val dos Caídos debían estar preparados o día da exhumación para retirar os restos dos seus familiares. Só trasladáronse os restos identificados con consentimento expreso do familiar máis próximo. Tamén era necesario o consentimento familiar en restos depositados en fosas comúns. Se algún familiar opúñase, non se trasladaba ningún. Si se trasladarían restos de non identificados enterrados en cemiterios ou "en lugares sen tal carácter", dicía a normativa aprobada, sempre que non fosen coidados por ninguén.