O Laboratorio de Referencia do E. coli da Universidade de Santiago, integrado na facultade de Veterinaria, acaba de publicar un estudo que confirma a crecente resistencia de determinadas cepas da bacteria E. coli aos antibióticos, o que reduce os recursos terapéuticos no caso de infeccións causadas por estas variedades. O director do Laboratorio, Jorge Branco, alerta de que se non se toman as medidas oportunas a curto ou medio prazo poderíase entrar «nunha era post-antibiótica sen retorno, na que non disporiamos de ningún antibiótico útil para moitas infeccións moi importantes».
O laboratorio liderou unha investigación que acaba de ser publicada na regista Journal of Antimicrobial Chemotherapy. Trátase do segundo estudo en todo o mundo e o primeiro europeo no que se investigan tres variedades asociadas coa resistencia a antibióticos e nel participaron os departamentos de Microbiología Clínica de cinco hospitais españois, entre eles o Lucus Augusti.
Unha das tres variedades que investigaron, a O25b:H4-ST131, é responsable de polo menos unha de cada dez infeccións extra intestinais producidas por E. Coli e é resistente á ciprofloxacina, un antibiótico moi estendido. Outra liña desta mesma variedade mostra resistencia ao cotrimoxazol, por exemplo.
«Hai moito tempo que se sabe que o E. coli causa infeccións urinarias e septicemias e nos últimos 20 anos observouse un aumento drástico da resistencia a antibióticos. Ata o ano 2000 sabíase de moitos clons resistentes, pero ningún sobresaía, agora vemos que hai clons que se expandiron máis, que son causa importante de infeccións porque predominan, teñen máis xenes de virulencia e son resistentes a moitos antibióticos», explica Jorge Branco.
Precisamente polo seu crecente protagonismo, Branco cre que deben desenvolverse vacúas eficaces contra estas variedades, de modo que permitan alargar a vida útil dos antibióticos. «Se se consegue frear estes clons de E. coli o seu lugar ocuparano outros que esperemos que si sexan sensibles aos antibióticos», explica.
Os datos que manexa o equipo do Laboratorio de Referencia indican que ese mesmo grupo está a expandirse «de forma espectacular nas aves», polo que tamén apostan por desenvolver unha vacina contra as enfermidades do tracto dixestivo causadas por E. coli nestes animais. Esta medida permitiría reducir as taxas de mortalidade en aves, así como o reservorio de cepas de E. coli patógenas para os humanos e resistentes aos antibióticos.
Tracto urinario
O E. coli é responsable do 80 por cento das infeccións urinarias, que causan cada ano millóns de consultas médicas. Calcúlase que cerca do 40% das mulleres experimentan polo menos unha infección urinaria sintomática durante a súa vida.
Jorge Branco alerta contra o tratamento empírico destas afeccións, é dicir, o uso de antibióticos -quinolonas fluoradas e cotrimoxaxol- sen coñecer de antemán se a cepa causante é resistente ou sensible porque supón un risco real de fracaso do tratamento. «Ata agora funcionaba, pero é mellor illar a cepa e dar o antibiótico específico», aclara.
Ademais, o incremento da prevalencia de cepas produtoras de beta-lactamasas -unha encima que rompe e destrúe antibióticos como as penicilinas ou as cefalosporinas- «limita o uso de múltiples grupos de antimicrobianos, aumentando as posibilidades de fracaso terapéutico e a taxa de mortalidade», apuntou Branco.
O director do Laboratorio de Referencia do E. coli sinalou que os organismos públicos deben potenciar a I+D para desenvolver novos antimicrobianos e vacúas e financiar a investigación básica e aplicada. «O desenvolvemento de medicamentos é moi caro e a industria farmacéutica está máis centrada nas enfermidades crónicas, que teñen maior rendibilidade económica que os antimicrobianos, que se utilizan por períodos de tempo curtos, por iso os gobernos teñen que apoiar a investigación neste campo», indicou.
RECOMENDACIóNS
- Usar os antibióticos con prudencia. Jorge Branco indicou que para frear a expansión das variedades resistentes a antibióticos é necesario facer un uso prudente» destes. Deste xeito, aconsella non utilizalos en infeccións que se poden curar sen a súa administración, dispensalos unicamente con prescrición facultativa, dispor dun diagnóstico adecuado con suficiente apoio de laboratorio, e elaborar protocolos adecuados de tratamento empírico. é tamén importante facer un uso máis racional en medicamento veterinario, evitando o seu utilizacion como promotores de crecemento dos animais, o que reducirá a súa chegada aos seres humanos a través da cadea alimentaria
- Cinco hospitais. No estudo clínico colaboraron os servizos de Microbioología Clínica do Hospital Lucus Augusti de Lugo, Vall d'Hebrón, de Barcelona; Marqués de Valdecilla, de Santander; 12 de Outubro, de Madrid e Virxe Macarena, de Sevilla. Todos están integrados na Rede Española de Investigación en Patoloxía Infecciosa (Reipi), do Fondo de Investigación Sanitaria do Instituto de Saúde Carlos III.
