Cando o camiño a casa se torna un labirinto

Os servizos de urxencia da provincia activaron o protocolo de procura de persoas desaparecidas en máis dun centenar de ocasións. Trátase, na gran maioría dos casos de persoas de avanzada idade, que saen a camiñar polos arredores da súa casa, pero que se desorientan ou sofren unha caída ou un golpe que lles impide volver sobre os seus pasos.

A historia ás veces acaba ben e incluso parece sacada dun argumento dunha película de Hollywood, como a protagonizada o pasado mes de xaneiro por Lis, un can pastor alemán, que pasou parte da noite protexendo do frío ao seu amo nonaxenario e que, posteriormente, foi clave na súa localización cando levou ás persoas que o buscaban ata o eucaliptal onde caera.

Tamén acabou ben o último caso deste tipo que sucedeu na provincia. O de Edelemiro Veiga, un veciño de Outeiro de Rei que a mediados deste mes pasou toda a noite á intemperie ata que á mañá seguinte foi localizado, a apenas 300 metros da súa casa, polos axentes da Garda Civil que o buscaban. 

Pero, por desgraza, non sempre é así e ás veces estas historias teñen un final moito máis tráxico. De feito, calcúlase que cada ano morren en España máis de medio centenar de anciáns nun radio de menos de tres quilómetros das súas casas. 

A demencia, estea ou non diagnosticada, adoita estar detrás da maioría dos casos, porque o problema, sobre todo no rural, é que resulta difícil concienciar a estas persoas da deterioración cerebral que sofren, ao parecerlles que aínda teñen a suficiente autonomía para saír á rúa e continuar coas súas rutinas.

Para as asociacións especializadas, estes casos son, de calquera modo, fáciles de previr, xa que un simple geolocalizador, cuxo prezo no mercado sitúase entre os 50 e 100 euros, bastaría para detectar de forma bastante precisa a estas persoas que se desorientan dentro da súa contorna habitual. 

No que vai de ano puxéronse en marcha máis de 60 dispositivos de procura de persoas desaparecidas

Pero aínda que estas desaparicións son as máis comúns, tamén as hai de moitos outros tipos e sexa cal for a causa, sempre require unha investigación. "Non pasa todos os días, pero si con relativa frecuencia", explica o tenente da Garda Civil José Manuel Sánchez Murias, que recorda que en 2017 rexistráronse na provincia un total de 31 casos e no que vai de ano xa son doce.

"Tras recibir un aviso, inmediatamente a patrulla máis próxima desprázase ao lugar para comprobar as circunstancias. Independentemente de iniciar a procura desde o minuto un,  internamente todas as unidades afectadas van solicitar os datos da denuncia. Analízanse as circunstancias do feito e trasládase á cadea de mando para determinar os pasos a levar a cabo. Se hai indicios de criminalidade, de que a desaparición é forzada, o caso trasládase directamente ás unidades de investigación especializadas da Policía Xudicial. Se non é así continúa a unidade territorial", explica Sánchez Murias. 

A colaboración entre os distintos corpos antóllase fundamental, "é moi importante a colaboración coas outras administracións, as agrupacións de Protección Civil, os grupos de voluntarios e, moi importante, a participación cidadá", indica o investigador. 

"Tamén é moi importante o apoio que temos doutras especialidades. Os compañeiros de helicópteros, os de montaña. Os do Grupo Especial de Actividades Subacuáticas (Geas) cando hai un curso de auga ou unha corrente próxima, incluso o mar. E por suposto, os guías caninos, fundamentais para intentar localizar aos desaparecidos nun primeiro momento. Recoñezo que sería importante que en Lugo estuvieramos dotados dun destacamento dese tipo". 

Cada caso é un mundo. Non existe unha regra fixa á que agarrarse para intentar resolver os procesos, pero a metodoloxía, os medios e o sentido común son as tres claves fundamentais. 

"Non hai uns patróns fixos porque todo depende das circunstancias. Non é o mesmo buscar a unha persoa que voluntariamente se vai no seu coche co seu móbil porque tivo unha discusión, e que incluso ameaza cunha tentativa de suicidio, que a unha persoa amnésica ou cun trastorno psicolóxico que desapareceu do seu domicilio porque se cadra saíu a andar, desorientouse e atópase perdida", asegura Murias. 

O pasado 2017, a Garda Civil puxo en marcha 105 dispositivos para tratar de solucionar os 31 casos de desaparecidos rexistrados. En total, 179 patrullas investiron 2.033 horas en labores de procura. Os datos nos que levamos de ano ascenden a 60 dispositivos establecidos, 129 patrullas de procura e 684 horas dedicadas a tal fin.

"En canto se produce unha desaparición non forzada na que pasan os días e non hai novidades, non cabe outra cousa que esperar que a procura decaia. Pero hai que reactivala. Cantas veces se volveu a bater unha zona que xa se bateu hai meses. Nunca hai que desistir".