¿Sobrevivirá o papel a internet? ¿é viable a información gratuíta? ¿Pódense combater as fake news? ¿Son compatibles inmediatez e calidade..? Todas estas preguntas, e algunha máis cuxa resposta constitúe o auténtico nó gordiano da profesión, puxéronse sobre a mesa nunhas xornadas no Parlamento galego que reuniron aos principais medios de comunicación de Galicia. Buscaban arroxar algo de luz sobre o futuro e en certo xeito lográrono, porque aínda que non hai bólas de cristal, si existe unanimidade ao redor dunha máxima: o xornalismo é fundamental e o bo, custa diñeiro e necesita investimento. O contrario é abrirlle as portas a outras cousas que son de todo menos información.
Nesa idea profundou, por exemplo, o vicepresidente do Grupo El Progreso, José de Cora. Na primeira mesa de debate, que reuniu a catro dos sete medios centenarios da comunidade, o lucense asumiu que "papel, internet e gratis" son conceptos "incompatibles". "O xornalismo necesita investimento para manter esta tarefa", polo que a "gran incógnita" de futuro é saber "como van sobrevivir os medios tradicionais e o papel ante internet", onde se ofreceu desde o minuto un información gratis.
O xornalismo necesita investimento para manter esta tarefa. A gran incógnita é saber como sobrevivirán no futuro os medios tradicionais e o papel ante internet
Ese foi, segundo o director de El Ideal Galego, Manuel Ferreiro, o gran erro do xornalismo. "Cometemos o erro de facer o gratis total" coa información web e "agora pagamos ese erro", admitiu nunha reflexión autocrítica. E animou a mirar cara a radios e televisións, que non cobran polos seus produtos e viven soamente da publicidade, para tratar de buscar unha saída coa que "ninguén deu" aínda en todo o mundo.
Tamén o director do Faro de Vigo, Rogelio Garrido, apuntou que "comunicar non é informar". "Informar custa diñeiro. Unha redacción é cara e hai que pagala. Desconfiaría daquilo que se nos ofrece gratis", reflexionou.
Xunto a eles, desde El Correo Gallego, Miguel Ángel Tobías abriu incluso a porta a que os medios, "como o mundo da cultura, reciban subvencións por lei".
Ademais, nesta mesa moderada por María Méndez (APG), sacouse a escena outro dos inimigos aos que se enfronta a profesión: as fake news ou noticias falsas. Unha cuestión sobre a que José de Cora pediu non caer nun "alarmismo innecesario". "Os medios consolidados non estamos contaminados por fake news", argumentou. "Establecemos as barreiras suficientes para que ese tipo de información non sexa un perigo". E, en todo caso, esas fake news "existiron sempre".
Os medios consolidados non estamos contaminados por fake news. Establecemos barreiras suficientes para que este tipo de información non sexa un perigo
"Ninguén debe coartar a liberdade de ninguén, pero aos responsables das publicacións en internet ou as redes sociais hai que aplicarlles a lei como a nós polo que digan", pediu pola súa banda Ferreiro. E o seu homólogo do Faro de Vigo lamentou que o propio triunfo sexa colgarse xa esa etiqueta de fake news cando "en realidade son mentiras de toda a vida".
A pesar dos retos de futuro que afronta o xornalismo, como a definición do propio modelo de negocio ou o descrédito das fake news, os directivos dos medios centenarios tamén lanzaron mensaxes de optimismo e apuntaron por exemplo ao factor local e á súa vinculación ao territorio como elemento de distinción e "sinal de calidade" das súas publicacións. "O Progreso debe ser seguir sendo o xornal tolal e dos intereses de Lugo por encima doutras consideracións", reflexionou De Cora.
HOMENAXE. As xornadas Xornalismo político e parlamentario foron organizadas por Xornalismo 2030 e a Fundación AXA, na colaboración coa Asociación de Xornalistas de Galicia (APG) e o Parlamento. E máis aló de facer unha radiografía do sector da información, serviu tamén como escusa para homeanjear aos sete xornais centenarios de Galicia (Faro de Vigo, La Voz de Galicia, Diario de Pontevedra, El Progreso, Atlántico, El Ideal Galego e El Correo Galego) polo seu destacado papel durante a pandemia, xa que durante ese período "seguiron saíndo á rúa cos quioscos e cos bares pechados", recordou Fernando Jáuregui, promotor das xornadas.
Os xornalistas cumpriron cada día da pandemia coas súas obrigacións en circunstancias moi difíciles, como agora na guerra. Para eles o noso recoñecemento"
Antes, durante a apertura do acto, tanto o vicepresidente primeiro da Xunta, Alfonso Rueda, como o titular do Parlamento, Miguel Santalices, encomiaran o papel do xornalismo, que cumpriu "día a día" coas súas obrigacións "en circunstancias complexas" como foi a pandemia ou, agora mesmo, na guerra de Ucraína. "Para eles o noso recoñecemento e agradecemento sincero", dixeron en nome da política. E é que durante os peches do covid, igual que ocorre agora co refuxiado do conflito bélico, a información dos medios é o único lazo que os mantén conectados coa realidade.
Os directores e representantes dos xornais centenarios tamén reflexionaron sobre as claves que os levaron a sobrevivir ao longo dos anos, que foi principalmente a súa capacidade de adaptación a cada momento, a mesma que agora se require para os cambios tecnolóxicos e sociais que están en marcha.
XORNALISMO POLÍTICO. As xornadas celebrada no Pazo do Hórreo tamén incluíron sendas mesas de debate e reflexión centradas no xornalismo politico e parlamentario que daba título ao encontro. Un xénero xornalístico que vive momentos complexos, ao ir cedendo espazo co paso dos anos a outros contidos con maior demanda. Un retroceso que os xornalistas Rafa Cid (TVE), Rosa Vilas (TVG), Martín García Piñeiro (AGN), Juan Capeáns (La Voz de Galicia) e Julio Rodríguez (Atlántico) atribuíron a diversas causas, que abarcan desde a crise económica de 2007 a 2012, que recortou recursos persoais e espazo, ata o divorcio da sociedade e a política que ilustrou a revolución dos novos partidos desde o 15-M.
Pero sen dúbida o factor determinante para este cambio foi a dixitalización. A consolidación das redes sociais elevou o peso do contido audiovisual, identificou erroneamente o xornalismo con entretemento e esixiu unha "inmediatez" que cortou con todo a tradición de reflexión que acompañou durante anos á análise política e o xornalismo parlamentario. Todo iso agravado en Galicia por unha sucesión de maiorías absolutas que "restan xogo" informativo ao Parlamento.
Non debemos tirar a toalla; aínda hai medios e xornalistas para sacar adiante unha información política e parlamentaria digna"
En todo caso, Anabel Díez, da Asociación de Xornalistas Parlamentarios, lanzou unha mensaxe de optimismo: "Non debemos tirar a toalla; aínda hai medios e xornalistas para sacar adiante unha información política e parlamentaria digna”.
Logo desta mesa moderada por Alberto Barciela, as xornadas despedíronse cun último debate sobre o papel da radio no xornalismo parlamentario. Sergio Martín e Fernando Jáuregui dirixiron un debate con Cruz Mato (RNE), Mario Moreno (SER), Alberto Varela (Cope) e Marta Rodríguez (Onda Cero) onde se evidenciou a incerteza do que virá froito do acelerado dos cambios. "O que triunfará dentro de dous anos aínda non está inventado".
