O pau fiscal da lei antifraude dispara as herdanzas en vida na comunidade

Ata setembro seláronse 30.776 pactos sucesorios, un 4% máis que en todo 2020. A Consellería de Facenda confía en tombar, na negociación co Goberno central, a reforma do IRPF que castiga esta figura propia do Dereito Civil galego e que entrou en vigor en xullo 
Un oficina de la Agencia Tributaria. ARCHIVO
photo_camera Un oficina de la Agencia Tributaria. ARCHIVO

A entrada en vigor o 11 de xullo da Lei 11/2021 de medidas de prevención e loita contra a fraude fiscal, a coñecida como lei antifraude, disparou os pactos sucesorios galegos unha figura moi socorrida na comunidade, entre outros motivos, pola súa atractiva fiscalidade. Segundo a Consellería de Facenda, disposta a dar a batalla para tombar a reforma, de xaneiro a setembro en Galicia rexistráronse 30.776 herdanzas en vida, un 3,9% máis que en todo 2020, o que reflicte que moitos trataron de anticiparse aos cambios na tributación.

Coa súa aplicación, o texto consumou o castigo fiscal aos pactos de mellora e apartación, aínda que é certo que a contestación xerada levou a que o Goberno central moderase o pau a esta fórmula propia do Dereito Civil galego, con modelos similares noutras comunidades. Así as cousas, desde xullo a lei obriga ao beneficiario dun acordo sucesorio que decida vender, por exemplo, a vivenda que os seus pais lle cederon antes de que transcorran cinco anos a subrogarse na posición dos seus proxenitores á hora de tributar polo imposto da renda. Isto tradúcese en que, no IRPF, a ganancia ou perda deberase calcular comparando o prezo de venda co valor ao que o doante —os pais— adquiriron o ben en lugar de con o que se declare no pacto sucesorio, o que elevará o desembolso ostensiblemente.

A Lei de Dereito Civil de Galicia permite que un pai cunha vivenda comprada por 100.000 euros cédalla ao seu fillo por pacto sucesorio ao seu valor actualizado de 200.000 euros sen ter que tributar no IRPF pola plusvalía. Do mesmo xeito que unha herdanza, ten consideración de transmisión mortis causa, polo que está gravada só polo imposto de sucesións. Ata xullo, se o seu vástago vendía esa propiedade antes da morte do doante por eses 200.000 euros tampouco tiña que tributar. Coa reforma, se se desprende do ben antes de cinco anos, deberá responder pola ganancia patrimonial, é dicir, pola diferenza de 100.000 euros, ao ter que "subrogarse na posición do doante respecto dos valores e datas de adquisición" do ben.

Se non se remedia esta situación, os tribunais anularán esta norma por atentar contra principios constitucionais, sostén o avogado Alberto Ferreiro

"Esta solución que adopta o Goberno atenta claramente contra a esencia dos pactos sucesorios e, polo tanto, contra o Dereito Civil galego, ademais de contra principios constitucionais como o de igualdade", argumenta o avogado lucense Alberto Ferreiro. Este experto augura que, se non se remedia esta situación, "os tribunais, en última instancia, anularán esta norma". E é que, na reforma, o Executivo "non tivo en conta" a interpretación que o Supremo fixo nunha sentenza de febreiro 2016, cando referendou que as herdanzas recibidas mediante pacto sucesorio de apartación ou mellora están "exentas" de tributar polo IRPF, quedando suxeitas exclusivamente a sucesións. Botou por terra un recurso da Axencia Tributaria, que considera estas operacións unha transmisión lucrativa entre suxeitos vivos polo que defende que se tribute pola ganancia patrimonial.

Lograr que o Goberno de Sánchez recule é a meta da Xunta. De feito, a Consellería de Facenda solicitou ao Goberno central en setembro convocar a comisión bilateral. O Ministerio de Política Territorial accedeu, de modo que o inicio da negociación está pendente "dá publicación simultánea" deste trámite no DOG e no Boe.

Coa confianza de "chegar a un acordo", o departamento que dirixe Miguel Corgos non renuncia a tombar unha modificación da lei do IRPF que "non ten xustificación" e que, de non alcanzar un punto de entendemento, podería acabar no Tribunal Constitucional ao vulnerar as competencias recoñecidas na Carta Magna, o Estatuto de Autonomía e a Lei de Dereito Civil.

O aumento dos pactos sucesorios foi continuo polas vantaxes fiscais e por evitar conflitos tras a morte, apunta o decano do Colexio Notarial de Galicia, José María Graíño

Os argumentos da Xunta son varios. Dun lado, sinala que "durante cinco anos vos beneficiarios de pactos sucesorios serán considerados defraudadores sen posibilidade de proba en contrario nunha transmisión que é lícita e que forma parte do Dereito Civil galego". Doutro, Facenda ve "deturpada a autonomía financeira de Galicia", ademais de defender que se atenta "contra ou principio de igualdade" ao dar un trato diferente ás herdanzas en función de se o causante morreu ou non. Ao cabo, isto vulneraría "ou principio de neutralidade" do sistema tributario ao beneficiar aos herdeiros por causa de falecemento, fronte aos dun pacto sucesorio.

Para rematar, a consellería constata que todo isto "prexudica á mocidade galega", cuxos proxectos vitais e profesionais dependen en moitos casos dun pacto sucesorio.

NOTARIOS. Ademais de referendar o aumento destas operacións no primeiro semestre para evitar o pau fiscal, o decano do Colexio Notarial de Galicia. José María Graíño, constata que na comunidade a transmisión de bens entre pais e fillos e avós e netos execútanse "maioritariamente" a través dos pactos sucesorios. A xustificación é a súa atractivo fiscal, ao contemplarse "unha redución na base impoñible do imposto de sucesións para fillos e descendentes de ata un millón de euros por cada transmitente".

Outro motivo de peso é a vontade de "evitar futuros conflitos entre os herdeiros unha vez que os pais falezan". Entre as razóns prácticas que xustifican o seu atractivo tamén figura a posibilidade de strong<> transmitir accións ou participacións e diñeiro aos descendentes para que poidan adquirir a súa primeira casa ou "levar a cabo unha actividade empresarial".

O sistema para valorar inmobles cambia en xaneiro
A lei antifraude traerá outro cambio en 2022 ao que algúns ligan o aumento dos pactos sucesorios este ano. Trátase da introdución dos valores de referencia marcados polo Catastro, que publicará as táboas en decembro, e que se aplicarán para liquidar impostos como o de sucesións. Como explica Alberto Ferreiro —que augura "un incremento significativo" nas valoracións das propiedades—, o Goberno trata así de eludir "a infinidade de sentenzas que anulan comprobacións de valores". Os tribunais reprochan ao fisco que non visite os inmobles para taxalos de forma realista. O letrado ve visos de inconstitucionalidade "" neste sistema automático.

A base do novo sistema
José María Graíño indica que o Catastro elaborará eses valores sobre os prezos comunicados polos notarios en base ás compravendas escrituradas.

Comentarios