Galicia conta con catro centros de formación en oficios ligados ao mar e a pesca que cada ano enchen os pupitres das súas aulas de alumnos que aspiran a forxarse un futuro laboral no sector. Os ciclos que ofertan estas escolas dependentes da Xunta teñen, en global, máis demanda que oferta. Cada curso matricúlanse unha media de 500 estudantes entre os centros de Vigo, Ribeira, Ferrol e o instituto de ensino en acuicultura da Illa de Arousa, fronte aos pouco máis de 300 que accedían a estes ensinos hai doce anos, segundo datos da Consellería do Mar.
"As escolas están a tope; hai listas de espera e xente excluída cada ano por falta de prazas" nunha comunidade que suma máis centros deste tipo "que toda Francia", constatan desde la Asociación Española de Titulados Náutico Pesqueiros (Aetinape). A conclusión que podería extraerse é que a formación ligada ao traballo a bordo dun barco ten tirón en Galicia, aínda que non ao mesmo nivel nas diferentes titulacións e con excepcións.
O atractivo que ten un emprego na Mariña Mercante, Salvamento Marítimo, Aduanas ou Gardacostas contrasta coas maiores reticencias entre os mozos á hora de prepararse para traballar nalgúns segmentos da frota pesqueira.
O presidente de Aetinape, José Manuel Muñiz, achácao a dous factores: as "precarias" condicións nas que se traballa e vive a bordo de determinados buques durante campañas que duran meses antes de volver a terra, e as trabas que atopan os alumnos unha vez que finalizan a etapa académica para sumar os días de navegación necesarios para exercer. Son, ao seu xuízo, as causas da falta de remuda na pesca.
Aetinape aposta por humanizar "o traballo no mar" e reivindica a creación da figura do alumno en prácticas
Contra o primeiro deses hándicaps, receita "humanizar o traballo no mar" con condicións "dignas" de habitabilidade nos barcos; períodos de descanso "razoables"; contrapartidas salariais por estar todos os días da semana 24 horas metido nun buque e dispoñible para traballar durante varios meses seguidos, ou incentivos fiscais para un colectivo que "non usa moitos servizos públicos" e na xubilación.
Décadas atrás, quen se enrolaban en buques pesqueiros primaba a necesidade de gañar un diñeiro para sacar adiante a familia ás condicións do traballo, pero as novas xeracións teñen "outra escala de valores". "Non estamos nos anos 50, isto é o século XXI", di Muñiz.
EXPERIENCIA. Outro factor que frea a incorporación de mozos ao mundo da pesca son as dificultades que atopan os alumnos para dar con armadores que lles ofrezan embarque cando terminan os estudos e necesitan gañar experiencia para exercer de oficiais encargados da garda do barco.
E é que, unha vez completan a formación nas aulas e realizan ao redor de 400 horas de prácticas nun buque escola ou a través de convenios entre as escolas e empresas, teñen que realizar os días de navegación que se esixen para conseguir o título profesional e poder mandar un buque.
Aos mozos adóitalles custar atopar armadores dispostos a darlles a oportunidade de aprender o oficio. "Como máximo ofrécenlles contratos laborais de mariñeiro, pero o que necesitan é coller experiencia na ponte do barco para adquirir as competencias de oficial.
Para atallar o problema, os titulados náutico pesqueiros reivindican a creación da figura do alumno en prácticas. "Hai persoas que cando se ven atrapadas nese galimatías cortan cabos", sinala Muñiz, crítico coa formación non regulada. Ve unha "temeridade" que cursos de menor duración dean acceso a postos coa mesma responsabilidade, dos que depende a seguridade da frota.
Javier Vieira, patrón de Gardacostas de Galicia: "Abandonei a carpintaría para ser patrón de altura tras a crise"
Oportunidades laborais non lle faltaron. Primeiro en náutica deportiva no Mediterráneo, despois nun barco de pasaxe en Bueu, a continuación nun buque de apoio a plataformas en Tarragona e agora en Gardacostas, un emprego que lle permite "durmir en casa todos os días" tras pasar longas tempadas fóra en anteriores traballos. "Se queres facer currículo non che queda outra", sinala.
Este guardés constata que hai necesidade de man de obra en profesións ligadas ao mar, sobre todo na pesca, da que só botaría man como último recurso. A súa primeira experiencia laboral, con apenas 16 anos, foi como mariñeiro, pero lle deixou un mal recordo. "Foi o que me levou a estudar carpintaría", conta. Soldos inestables e baixos a cambio dun traballo "complicado" levárono a pechar esa porta.
Desde o seu posto non buque escola e de inspección de Gardacostas en Vigo escoita a diario as prioridades laborais dos alumnos da náutico pesqueira: salvamento marítimo, aduanas, iates ou gardacostas. "Salvo catro que son fillos de mariñeiros ou armadores e se se queren dedicar á pesca, o resto busca algo menos escravo", sinala Javier, quen remarca que "as xeracións de agora non son as de antes, que sacrificaban moito por diñeiro".
En base á súa experiencia, anima aos mozos a decantarse por titulacións azuis como saída profesional e lanza un consello: mellor formarse en máquinas que en ponte porque permite traballar tamén en terra. "Moita xente non quere estar fóra de casa", di, lembrando compañeiros seus de estudos que acabaron noutros sectores.
