Matou a máis persoas a austeridade en España entre 2011 e 2015 que a Guerra Civil? Unha revista estadounidense publica a próxima semana un estudo que cifra en 505.559 os falecidos imputables aos recortes, un dato tan controvertido, que outro artigo desménteo no mesmo número.
O número de agosto da revista da Sociedade Americana de Saúde Pública (AJPH, no inglés), unha das máis reputadas do mundo no seu campo científico, chega con polémica: a que provoca un estudo asinado por investigadores da Universidade da Lagoa (ULL) e o Hospital da nosa Señora da Candelaria (Tenerife) sobre os efectos na poboación dos recortes sociais.
O traballo, cuxo primeiro asinante é Antonio Cabrera de León, da ULL, examina a evolución da mortalidade en España entre 2010 e 2015 a partir dos datos do Instituto Nacional de Estadística, cunha conclusión impactante: a cifra de falecidos en España sobe de súpeto un 29% sobre o que cabería esperar pola súa evolución anterior a partir de 2011, e en 2005 xa mostra unha alza do 41%.
¿Que pasou nese período en España que non ocorrese noutros países? Os asinantes do artigo comparan os datos de España neses anos cos doutra economía desenvolvida (aínda que con grandes diferenzas no seu sistema de protección social), como é EEUU. E os seus datos mostran que nese período a mortalidade subiu en Estados Unidos "só un 8%", polo que faleceron nese país 431.501 persoas máis das que cabería esperar. Iso si, nunha nación que multiplica por sete a poboación de España.
Conclusión: "O marcado exceso de mortalidade observado en España entre 2011 e 2015 é atribuíble ás políticas de austeridade".
A cifra de medio millón de mortos polos recortes en sanidade e políticas sociais en só cinco anos é tan impactante, que o mesmo número da revista inclúe un editorial que o analiza, pero para desacreditalo por completo. E asínano outros tres expertos españois, investigadores da London School of Economics e as Universidades de Las Palmas de Gran Canaria e Autónoma de Barcelona.
Ese contraartigo, subscrito por Cristina Hernández-Quevedo, Beatriz López Valcárcel e Miguel Porta, admite que as políticas de austeridade necesariamente tiveron que ter un impacto sobre a saúde da poboación, pero defenden que a cifra de medio millón de mortos en España polos recortes sociais non se sostén.
Ao seu xuízo, os seus colegas de Tenerife cometeron un erro importante ao manexar os datos: deron por bo o marcado repunte da mortalidade en España que mostran as cifras do Ine en 2011, pero non advertiron que había un problema. O Ine cambiara xusto ese ano a base de referencia sobre a que calcula a mortalidade.
Este editorial crítico non só defende que iso invalida a comparación entre a serie posterior a 2010 e a previa, senón que recorre á historia recente para mostrar a inconsistencia que percibe nas súas conclusións de Antonio Cabrera e os seus colegas: o gasto público creceu en España desde 2007 ata 2015 de xeito ininterrompido en cada ano con respecto ao anterior, salvo en 2012.
En 2012, o Goberno aprobou os grandes recortes, os contidos no real decreto lei de medidas de austeridade na sanidade. Ese ano, o gasto público en saúde caeu un 6%, implantouse o copago de medicamentos e a sanidade deixou de ser universal. ¿Tiveron efecto esas medidas un ano antes de aprobarse?, pregúntanse os autores.
Os tres asinantes do editorial non dubidan de que a recesión e os recortes "empobreceron e danaron a moitos españois e a cidadáns de todo o mundo e, ademais, elevaron as desigualdades sociais", pero sosteñen que, cos datos dispoñibles na man, "honestamente non se pode dicir se as políticas de austeridade tiveron un impacto significativo nas taxas de mortalidade".
O estudo da ULL foi tan controvertido pola súa impactante conclusión, que a Sociedade Española de Saúde Pública e Administración Sanitaria (SESPAS) tamén publica unha reseña na súa páxina web, con este título: "¿Austericidio ou artefacto?". A Sespas recoñece que as consecuencias da crise e das medidas de austeridade sobre a saúde dos españois preocúpanlle, pero considera que os seus efectos máis ben veranse no "longo prazo" (no artigo da ULL son de impacto inmediato).
"O medio millón de cadáveres no campo de batalla, fulminados polo austericidio é unha imaxe poética moi suxestiva, iso si", apunta. A propia ULL anuncia este domingo a través das páxinas do diario La Opinión de Tenerife que está a revisar o seu estudo.
