Ramón Villares rexeita o veto á "importante" figura de Filgueira Valverde

O presidente do Consello da Cultura Galega anima a estudar a figura do homenaxeado no Día das Letras Galegas 2015
El presidente del Consello da Cultura Galega, Ramón Villares
photo_camera El presidente del Consello da Cultura Galega, Ramón Villares

O presidente do Consello da Cultura Galega (CCG), Ramón Villares, anima a estudar a "importante" figura de Xosé Filgueira Valverde, homenaxeado nas Letras Galegas 2015, e rexeita o "veto" por parte de quen consideran o franquismo un "paréntese" na Historia de Galicia. En conversación con Efe, o sucesor do propio Filgueira á fronte do CCG, subliña que a figura intelectual do pontevedrés "non admite dúbida algunha" nas súas facetas como polígrafo, investigador "moi sólido" e home de institucións culturais, para as que parecía predestinado, non só pola familia, senón tamén pola "contorna".

Estaban personalidades como Losada Diéguez, Sánchez Cantón, Castelao, Iglesias Vilarelle, "é dicir, foi produto (Filgueira) dun contexto cultural e da emerxencia do galeguismo como un modo de pensar, distintamente, Galicia", sinala o historiador Villares. Ao explicar a amplitude da obra de Filgueira Valverde, apunta Villares que "quizais este foi polígrafo en exceso" e resalta que "escribiu sobre case todo", pero fíxoo "con bastante erudición e con bastante pertinencia", é dicir, que "Filgueira é de fiar".

Como pinceladas sobre a súa produción, tras citar Os nenos, unha obra "sorprendente", e a de teatro para nenos Agromar, Villares sinala a Filgueira como "referente da filoloxía románica" polos seus estudos sobre a lírica medieval, e os seus contactos coas culturas portuguesa, catalá, francesa e, "naturalmente", a española en lingua castelá. Ramón Villares subliña tamén o papel de Filgueira Valverde na creación de institucións, en certa medida como "unha especie de mandato do grupo pontevedrés" e de aí xorde o Museo de Pontevedra, a partir da Sociedade Arqueolóxica, a Polifónica ou a idea de facer unha comisión de estudos galegos, que en parte tiñan que ver coa "mensaxe institucionista da Xunta para a Ampliación de Estudos e a Misión Biolóxica".

Tamén foi "importante" na creación do Seminario de Estudos Galegos, e posteriormente na fundación do Instituto Padre Sarmiento, "para acougar un pouco a ferida da desaparición do Seminario", ou no desenvolvemento do propio Consello da Cultura Galega, do que foi presidente e defensor da lei da súa creación. En opinión de Villares, este afán non é un simple desexo de facer un elenco de institucións, senón que supón "un primeiro paso para a modernización da cultura", ao entender que non pode ser obra só de individuos, como na época romántica e do rexionalismo. E "representa moi ben este esforzo da cultura galega por alcanzar unha dimensión institucional, é dicir, que poida sobrevivir aos impulsos dos individuos".

Da dimensión política, na que emerxeu unha maior crítica á designación de Filgueira, Villares sinala que tivo varias fases, dentro dun "conservadurismo que foi estable en toda a súa vida, pola súa condición de católico e, por tanto, moderado en termos de ideas políticas, non tanto sociais". Neste ámbito subliña a súa contribución ao Partido Galeguista no que, aínda que non ao nivel de Castelao ou Bóveda, si foi "a alma do labor galeguista en Pontevedra" e, coa escisión do 35 e a creación da dereita galeguista, respondeu como outros, Risco, Vilarelle ou Manuel Beiras, ao considerar que a deriva do Partido Galeguista respecto á fronte Popular, "non concordaba coas súas ideas".

Na segunda fase está a súa colaboración, primeiro nas tarefas culturais, durante o franquismo, e na década dos 60, ao aceptar a alcaldía de Pontevedra, "un asunto -apunta- que é ben coñecido, que non hai que tapar, senón que hai que estudar". Para Villares, "Filgueira é un exemplo dese tipo de investigador e intelectual que se adapta ao réxime franquista sen ser esencialmente un creador del. Non foi da minoría golpista".

Neste sentido, enlaza coa "polémica que hai sobre a súa designación" que, naturalmente, pode ser criticable desde o punto de vista "moral, pero desde o punto de vista histórico, o que hai que facer é aproveitar xustamente esta ambigüidade, as zonas grises das persoas, para estudar a complexidade do franquismo". "Creo -di Villares- que na crítica, ou no veto que hai, en certo xeito, á designación de Filgueira, escóndese unha idea alternativa, é dicir: que o franquismo é un paréntese na historia de Galicia, que non existiu e que todo aquilo que estea relacionado co franquismo débese tapar ou eliminar, ou desprezar, e isto é practicar un pouco a táctica da avestruz".

En suma, o presidente do CCG entende que o veto "é moi pouco admisible. A crítica si é admisible, libre e necesaria". Devandito isto, "o outro (o franquismo) non se pode esquecer, é mellor afrontalo, estudalo, sabelo, que non ao revés, negalo para non entrar neste asunto, porque resulta que aquí desde o 36 ao 76 pasaron moitas cousas nas que hai que entrar con certo realismo intelectual e realismo político". En canto ao idioma, Villares demanda "políticas públicas que permitan que a lingua se considere non só útil, senón un acto de dignidade para a sociedade galega" e fai especial referencia a que Galicia ten "un problema histórico de elites, que non asumen a cultura galega tal e como a constituímos agora".

No entanto, matiza a importancia do idioma, que é toda, pero fai esta apreciación: "Se o futuro de Galicia depende só da lingua, estamos aviados, temos que depender do noso propio proxecto político e cultural como país". Finalmente, considera unha evolución normal que o Día das Letras Galegas non teña o mesmo espírito que nas primeiras celebracións, cando era "algo propio dunha resistencia cultural case relixiosa", e hoxe transformouse "nun fito da sociedade civil", e conclúe que é unha data á que non lle podes pedir que che resolva os 364 días do ano, "ten que ser ao revés, ten que ser o resultado do que fixeches nos 364 días restantes".

Comentarios