Turismo con cinco sentidos

Os sentidos son os grandes protagonistas do tan de moda turismo vivencial. As contornas masificadas e as experiencias enlatadas perderon tirón e o que esperta interese no viaxeiro medio é empaparse da cultura e historia do destino elixido. A pandemia e o confinamento trouxeron consigo o anhelo por darlle ao botón de pausa, desconectar do ritmo frenético da cidade e respirar aire puro nunha paraxe natural. O verán termina, pero setembro aínda ten moito que ofrecer da man do agroturismo inmersivo lucense. 

Rafael Curral, xerente de Abellamoura, en As Pontes, ten claro que para entender a produción ecolóxica de mel hai que "palpar e sentir" o produto. Baixo esta premisa achegou o proceso de elaboración do mel ao consumidor, e non de calquera xeito. "Coa experiencia de ser apicultor por un día podes entender de cerca como funciona unha colmea, tocando, observando e preguntando o que queiras", explica Rafael Curral. 

Na páxina web de Abellamoura pódese reservar unha destas xornadas guiadas. Para participar é necesario calzarse as botas, enfundarse o traxe de apicultor e botar man ao afumador xa que "a seguridade é o primeiro", nunha contorna na que as abellas –ao vivir en total liberdade– están "asilvestradas". A experiencia inclúe unha ruta en todoterreo pola zona para os grupos reducidos e un itinerario de sendeirismo para aqueles máis amplos.

Experimentar coa colmea é, sen dúbida, a parte favorita de todo aquel que visita o apiario. Rafael Curral explica que non queren deixar atrás a nenos ou a persoas maiores, por iso Abellamoura conta cunha "colmea museo". Este invento confórmano dous cadros, un con fotografías de todos os membros da colmea e outro con cera real para que "os visitantes poidan apreciar o seu cheiro e tacto".

A xente apadriña unha colmea e recolle mel

A engrenaxe e xerarquía do enxame é tan impresionante que moitos apadriñan unha colmea: "Pasa a ser súa, ponlle nome e veñen vela cando queren. Ademais, pásolles fotos e vídeos mensualmente para que vexan a súa evolución e, ao final de cada colleita, enviámoslle un eco envoltorio e ata dous quilos do noso mel", explica. 

As visitas a Abellamoura están abertas todo o ano, pero o xerente do proxecto recomenda facelo entre os meses de xullo e novembro, época de maior actividade apícola. "Aquí temos unha floración tardía que nos permite seguir cultivando incluso durante as primeiras semanas de inverno", apunta Rafael Curral. 

TACTO E OLFACTO. Facer un bo queixo é complicado. Gozar da experiencia non tanto. Desde Arqueixal (Palas de Rei) defenden a necesidade de reconectar co pasado e a tradición galega a través da gastronomía e da participación na actividade agrogandeira. O seu servizo caracterízase por ofrecer unha "experiencia de inmersión total" na que o hóspede pasa de ser un mero visitante a un "veciño máis da Ulloa".

A viaxe comeza en canto a primeira pegada entra en contacto coa parroquia. No ambiente respírase calma, sensación que se mantén ao entrar no obradoiro. é coma unha pausa no tempo. Todo segue igual: as ferramentas típicas de terras galegas colgan das paredes de pedras gastadas, minguadas polo paso do tempo. O cheiro é forte, que non desagradable, e parece que a casa segue ocupada, aínda que agora sexan os visitantes os que dan vida ao espazo. Non hai floreos, só tradición e pasado. "Para coñecer a cultura dun sitio hai que ver a súa realidade, non un parque temático cheo de figuración", explica Xosé Carrera, coordinador do proxecto.

Unha vez feito o recoñecemento toca aprender a teoría. Para iso, os directores do taller poñen un vídeo antigo –en branco e negro– no que se debulla a técnica tradicional para elaborar queixo. é importante prestar atención. Escoitar a explicación é fundamental pero tamén o é capturar os detalles da contorna, sentir o tacto do callo, apreciar o forte cheiro do queixo e, por fin, degustar a recompensa "do traballo ben feito, de saber que fixeches algo coas túas propias mans". Veredicto final: é comestible e está bo.

Os nenos xogan á vez que ven de onde sae o que comen

Os nenos son os que máis gozan, "xogan pero tamén aprenden de onde vén o que levan á boca". Cada vez máis nais e pais levan aos seus fillos a destinos como Arqueixal para que estes coñezan as raíces, esas que o éxodo rural dos 60 podou.

Dar forma ao produto non é o único xeito de mergullerse no turismo de inmersión. Outra das opcións que ofrece Arqueixal é "ser pastor por un día", actividade que busca conectar ao visitante coa contorna e a tranquilidade característicos da Ulloa. Lonxe de pelexar co gando, os participantes acaban "pasmando todo ou día". Xosé non os culpa, "para iso está, desconectas de tal forma que o único que che queda é observar o gando e ver o tempo pasar". Hai quen leva consigo un libro para acompañar a xornada, outros aproveitan para tecer e, os máis orixinais, van a peito aberto. 

Xosé Carrera asegura que é unha experiencia impactante que leva a "outra dimensión". Un espazo no que o pé solta o acelerador, baixa o ritmo e "adáptase ao tempo pausado das vacas". Con todo, os pastores tamén experimentan a sensación do duro labor de gandeiro: "Aínda que poidas descansar tamén tes que estar pendente do gando e acompañalo ás cortes". Os máis afortunados teñen a oportunidade de muxir os mamíferos, unha tarefa para a que se necesita "habilidade e delicadeza".

DA HORTA AO PRATO. Sen reviravoltas nin intermediarios. Ese é o espírito do horto ecolóxico de Casa de Baixo, nos arredores de Lugo. Esta casa rural non só ofrece acubillo aos seus visitantes, senón tamén unha experiencia de mercado "vivo". 

Este encantador enclave en Castro Alfonsín conta cunha infinidade de espazos a disposición dos visitantes como a súa horta ecolóxica, na que os donos levan traballando anos dun xeito "sostible e evitando o uso de químicos". Nesta explotación, os protagonistas son os produtos de tempada. A característica que a diferenza das súas competidoras é que é o propio cliente quen colleita as froitas e verduras fiándose do instinto e dos seus sentidos. "A idea é que a xente se sinta como na casa e se sirva de todo o que necesite", comenta Jefferson Pinilla, xerente de Casa de Baixo. 

Cultivamos sen químicos, do modo máis natural posible

É ese espírito fogareño o que levou a Jefferson a expor o proxecto como unha leira autosuficiente: "Os hóspedes poden acceder á horta, coller todo o que desexen e máis tarde preparalo na nosa cociña". O forno de pedra tradicional da casa, que durante setembro bota lume grazas aos packs vivenciais do proxecto, convértese no mellor amigo dos amantes da pizza. Estas aventuras inclúen un taller sobre como elaborar pizza nunha cociña tradicional, feita a partir dos produtos do invernadoiro. 

Ademais, durante a estancia pódese gozar dos animais que habitan a casa que, lonxe de fuxir dos visitantes, búscanos. As familias con fillos son as que máis gozan deste pack, xa que poden empaparse da natureza que a cidade lles nega mediante a recolección de autocultivo e o coidado de animais rurais.

DE VENDIMA. O covid obrigou a botar o freo, pero ata a chegada da pandemia, unha das experiencias que causaba furor na Ribeira Sacra era a súa Viñobús de vendima. Un autobús achegaba aos visitantes aos bancais, onde pasaban un intre cortando acios mentres contemplaban unha paisaxe fermosa e dura a partes iguais. Experimentaban o concepto da viticultura heroica, esa mestura de equilibrio e resistencia que supón recoller uva en pendentes do 70% baixo un sol de xustiza. Despois, achegábanse a unha adega na que coñecían o resto do proceso de entrada da uva e recuperaban forzas cunha cata. 

O Viñobús quedou en suspenso polo covid, pero o reto é recuperalo en canto sexa posible. Mentres tanto, as adegas manteñen as súas portas abertas para dar a coñecer o seu traballo e en moitos casos hai alternativas para achegarse ao viñedo.

O reto é que a xente saiba que o viño se fai na viña e na adega

Abadía dá Cova sitúase nun dos lugares máis emblemáticos da Ribeira Sacra. Está no Cabo do Mundo, no Saviñao, e ten vistas directas sobre o meandro máis fotografado, o que forma o Miño na Ribeira Sacra. Esta adega organiza visitas ás súas instalacións con cata incluída, pero tamén ofrece experiencias como un paseo entre viñedos.

"O reto da proposta é que a xente saiba que o viño se fai na viña, ademais de na adega", explica Evaristo Rodríguez, un dos propietarios da adega.

"Nos percorridos, o visitante pode coñecer tres das parcelas que se atopan máis próximas á adega. Alí achégase aos distintos tipos de uva e ás técnicas de cultivo empregadas segundo esas variedades. Falamos da poda en verde e doutras rutinas do coidado da vide, dos beneficios do esfollado...", engade Evaristo Rodríguez.

Nas próximas semanas os visitantes tamén poderán ver os vendimadores salpicando a paisaxe, porque a idea do paseo é que, ademais de marabillarse da contorna, o turista se achegue ao proceso de elaboración dos viños e que coñeza o traballo que hai detrás dunha copa. "O paseo entre vides compleméntase cun percorrido pola adega e cunha cata, porque todo forma parte do proceso", conclúe o viticultor.