Dez meses de estado de alarma —en dous períodos— son un tempo suficiente para normalizar o excepcional. Para mirar a hora e saber que só quedan dez minutos antes das 23.00 para chegar rápido a casa. Tan inimaxinable hai anos resultaba esta privación do dereito á libre circulación que o Goberno, ao establecela o pasado 25 de outubro, quixo chamarlle "restrición da mobilidade nocturna". Con todo, o toque de queda asumiuse, e sen eufemismos hoxe pódese dicir que xa terminou, aínda que sexa, a pesar da súa estrañeza, o menos grave, talvez, destes tempos pandémicos.
A noite deste sábado foi a primeira que se alongou logo de varios meses na cidade lucense e en tantas outras vilas e aldeas da provincia.
Queda desta etapa a memoria dun Lugo que nunca se deitou tan temperán, cun silencio que non se lle acababa de axustar. Convén recordar que ningún dos reloxos visibles da capital están en hora, pero neste tempo era dar as 22.00 ou as 23.00 e as rúas xa soamente pertencían aos repartidores de Glovo dun lado a outro, aos pizzeiros atrasados, aos sons da televisión da fiestra sempre aberta da Praza da Soidade, ao medo un pouco máis grande, e xa.
Na capital e en toda a provincia houbo quen se saltou a norma, ás veces por unha máis comprensible necesidade de acurtar a noite, e a soidade que a acompaña, indo botar dez euros de gasolina ás 22.55. Outras veces, sen mesura, con multas por chegar a estar en dúas festas nesas horas prohibidas, e con todo tipo de escusas rocambolescas, que para o enxeño non hai hora.
Con todo, quen limpa a cidade non bota de menos o rastro da presenza humana, sobre todo o da masculina, ao parecer máis dada a marcar territorio con todo tipo de secrecións. Tamén son máis tranquilas as fins de semana nas urxencias sanitarias, sen as fatigas de enchentes e bebedeiras. Non todo é malo para todos. Pero este sábado foi día de dicir adeus coa esperanza de que esta vez sexa a definitiva.
Nuria Díaz, traballadora da gasolineira Rosaleira de Sarria: "Escaqueábanse para botar 10 euros de gasóleo ou por un café"
A estación de servizo Rosaleira-Cepsa de Sarria percibiu co estado de alarma e o toque de queda un descenso nas vendas de combustible, pero un incremento na cafetería e a tenda, conta unha das traballadoras da gasolineira, Nuria Díaz. "Axudáronnos moito, vendías menos litros de gasolina e gasóleo pero compensabas co resto", di.
"Cando os bares estiveron pechados ou tiñan que pechar antes a xente viña por café, refrescos ou o que fose. Non saías da cafeteira", engade a moza. No primeiro estado de alarma chegaron a ter colas "ata a porta" do negocio e xa a xente esperando cando abrían a estación de servizo.
En canto ao cumprimento do toque de queda, a traballadora afirma que "escaqueos sempre houbo", como clientes que ían a por "un café a última hora" ou a botar "dez euros de gasóleo e pedían o tique por se os paraba a policía". "A xente buscaba escusas para saír de casa a última hora. Ás dez e media da noite viñan buscar un café (dicían que non sabe igual que o da casa), pan ou o que fose", afirma.
O estado de alarma levou, di, a un descenso nas vendas de combustible, pero subiron na cafetería
Percibe que "nos últimos días xa non se respectou" o toque de queda, pois ao pechar a gasolineira, di, atopábanse con bastantes "coches", cando antes non, e "non todos podían saír de traballar". "Ata as once da noite viña xente, cando a esa hora había que estar en casa", sinala.
A traballadora considera que o levantamento do toque de queda non vai influír na estación de servizo, unicamente cre que pode baixar a venda de bebidas porque "abren máis tempo os bares, o resto non nos inflúe". "Aquí só se estivo moi mal os quince días do primeiro estado de alarma no que pechou a construción e todo, despois foise traballando, sempre tivemos xente, medio pobo estaba baleiro pero aquí había xente", asegura.
Daquel primeiro estado de alarma conta que pechaban ás nove da noite e os veciños "cumpríano bastante ben, non se vía a ninguén na rúa, raro era ver a unha persoa incumprindo" as restricións. De entón recorda o "medo" de clientes, xa que algúns che abrían un pouco a ventá do coche e tirábanche o billete por enriba do coche para non darcho á man, tamén había ao que lle daba igual todo, nin medidas de seguridade nin nada". Agora estas situacións xa non se dan.
Ao principio todos estaban "desconcertados" e quéixase de que as administracións públicas non se acordasen entón dos traballadores das gasolineiras porque "estás con xente e, por exemplo, tes que coller a chave do depósito, que moitos non saben abrir".
Marco A. Paraños, taxista de Viveiro: "A ver se recuperamos porque perdemos o 80% dous ingresos"
"Eu penso que agora poderemos remontar algo co verán e fainos falta porque estabamos nunha situación desesperada. Os ingresos caéronnos, en xeral, o 80 por cento". Así explica a situación do gremio dos taxistas Marco Paraños, da localidade viveirense de Celeiro, que admite sen titubear que se viu ao bordo mesmo da desaparición.
Explícao dicindo que hai que ter en conta que unha gran parte da actividade que a eles lles reportaban ingresos era a que se derivaba dos voos do Aeroporto Central de Asturias, en Avilés. "Para nós iso era moi importante porque xeraba moito movemento" que espera ir recuperando a partir de agora co fin do estado de alarma.
Non foi o único, porque indica que "foi desaparecendo o traballo en sitios que nos daban movemento, como o descenso de actividade no hospital, en Capitanía Marítima en Burela, ou tamén todo o derivado do lecer nocturno ou comidas, que xeraban viaxes de non moito importe, pero bastante continuos".
A volta de certa normalidade reactivará sectores clave para o seu gremio que se atopaban case a cero
Ademais quéixase de que unha situación coma esta tiveron que afrontala "sen ningún tipo de axudas". Isto, di, complicoulles moitísimo conseguir sobrevivir a unha situación que se prolongou moito máis tempo do que tiñan pensado de inicio, porque admite que nunca creron que este parón se prolongase durante tanto tempo.
Con todo, agora móstrase moderadamente optimista porque cre que "nos vai axudar o incremento horario da hostalería, que xera movemento que a nós nos vai vir moi ben".
Tamén recorda épocas concretas que xeraban moito traballo en pouco tempo como a Semana Santa ou o Resu "que durante uns días eran épocas de moitísimo traballo e solucionábanche unha parte importante dos meses". Iso espera que co tempo se poida ir recuperando porque se queixa especialmente "de que a nós deixáronnos seguir traballando pero, claro, non servía de nada porque a realidade era que non había ningún tipo de traballo, non había clientela, así que foi unha época moi dura".
Karina Pasarín, enfermeira de Urxencias do Hula: "Temos moito medo a esta volta á normalidade"
Karina Pasarín ten sentimentos encontrados ante o levantamento do estado de alarma e a conseguinte desaparición de medidas como o toque de queda ou os peches perimetrales. Por unha banda, como atleta, muller viaxeira e nai de catro fillos agradece que todos recuperemos certa posibilidade de movernos e de socializar. Por outro, como enfermeira de Urxencias, ponse alerta.
Recoñece que, no servizo, teñen "moito medo a esta volta á normalidade" porque perciben que na poboación hai moita expectación, ansia por restaurar costumes perdidos desde o principio da pandemia. "Creo que non vai haber medida, ves a xente con ganas de saír, de viaxar, de volver ao que había antes aínda que non poida ser o que había antes", sinala.
Unha sanitaria dun servizo así ve como cada fase da pandemia e as medidas restritivas coas que se intentou paliar os seus efectos afecta ao seu traballo directamente. Nos comezos, co confinamento inicial houbo un descenso de actividade asombroso. "Non viñan pacientes por medo, era un baixón realmente rechamante, e dábaste conta de que cando o facían chegaban xa moi maliños", explica.
O servizo recuperou volume de pacientes desde o pasado outubro pero as noites foron tranquilas
Karina viviu o primeiro día de confinamento de garda no hospital, o 16 de marzo de 2020, o día do seu aniversario. Tocoulle estar en triaxe e ao servizo chegou un paciente con covid, o primeiro caso que viu e co que se activou un protocolo agora moi cambiado.
Co levantamento do confinamento, Urxencias empezou a recuperar o seu pulso, pero, debido a medidas como o toque de queda, con cambios. "Antes viña de todo e a calquera hora, pero coa pandemia as noites son máis tranquilas. Hai menos intoxicacións etílicas e pelexas. Case non hai tráficos, eu levo meses sen ver un. A xente bebe menos e móvese menos. Supoño que isto cambiará a partir desta fin de semana", apunta.
Ten a sensación de que mellorou a patoloxía cardíaca, que o feito de ter máis limitadas as actividades de lecer axudou a moitos a decantarse por hábitos máis saudables. "Xa non se ten a posibilidade de ir de enchentes ou de ceas. Imaxínome que ten que ser por iso, que poida que empecen a facer máis exercicio ou que simplemente se estás afeito ir cada semana a cear e a tomar unhas copas e agora non o podes facer se note", apunta.
A principal diferenza percíbea as noites das fins de semana. "As do último ano comparado co de antes foron unha balsa de aceite", admite.
Javier e Rubén, policías locais en Lugo: "Viña de Mieres coa escusa da ITV"
Ser policía ensínache bastante da condición humana e Rubén e Javier viron o lado responsable da xente, pero tamén o esperpéntico, aínda que eles, adeptos á linguaxe formal, aforran o adxectivo. Son policías locais en Lugo e, á hora de facer memoria, o primeiro que lle vén á cabeza a Javier é o día que parou nun control no Ceao un condutor e descubriu que viña de Mieres coa escusa de que tiña que pasar a ITV.
"Estabamos nun momento de peche perimetral da cidade, hai cinco ou seis estacións onde pasar a ITV entre Mieres e Lugo e o señor, de mediana idade, intentaba escudarse en que alguén lle dixo que podía entrar en Lugo para facer a ITV".
Os axentes chegaron a ordenar dar media volta a persoas que trataban de entrar en Lugo con argumentos absurdos e topáronse con desculpas bastas para as festas prohibidas
Javier e Rubén traballaron xuntos desde o inicio da pandemia, cando a Policía Local organizouse en equipos estables para previr contaxios, así que viviron moitas xuntos durante estes meses. Ambos recordan o día que tiveron que mandar de volta a Vilalba, non sen multa previa, tres persoas, de tres nacionalidades diferentes, que viaxaban no mesmo coche con remolque e intentaban entrar en Lugo coa escusa de que ían ao Hula porque un era sospeitoso de ter covid. A pesar dos síntomas da enfermidade, ían os tres sen máscara e entraban á cidade polo Ceao, que non é a saída que collería ninguén se realmente fose ao hospital, remarcan. A súa xustificación é que de paso tiñan que ir buscar unhas pezas para o remolque.
Os axentes, que a estas alturas xa coñecen todos os coches que durante o estado de alarma estaban autorizados a transitar pola noite en Lugo, topáronse nestes meses con todo tipo de situacións: xente que ás catro da madrugada quere xustificar a súa presenza na rúa alegando que ten que ir coidar a un familiar ou asegurando que vai ou vén de Garabolos desde a farmacia de Ramón Ferreiro, iso si: sen medicamentos nin xustificación e, ás veces, sen máscara sequera.
Non pararon tampouco de intervir en festas e topáronse con todo tipo de desculpas, pero a máis común era a alegación de que todos vivían na casa, aínda que o DNI os desmentise. Hai persoas que atoparon en dúas festas nunha soa noite.
Miguel Ángel Fernández Cuñarro, varredor en Chantada: "O volume de lixo medrou nas aldeas"
Os varredores son dos que non pararon en ningún momento durante a pandemia. O seu labor permaneceu inalterable, deixando as rúas impolutas e preparando os colectores para a xornada seguinte. A escasa actividade externa non fixo máis que cambiar o tipo de desperdicios que estes profesionais da limpeza —cuxas xornadas adoitan ser máis longas e duras canto maior é a diversión do resto— atopaban no seu día a día.
A Miguel Ángel Fernández Cuñarro, varredor en Chantada, chamoulle a atención a ausencia de cabichas, normalmente moi presentes, no chan. En cambio, cando se prohibiu a consumición nos bares e só se permitía servir para levar, as papeleiras do centro aparecían infestadas de vasos de papel, o que ata a data era moi estraño de ver nunha vila onde case todo o mundo, aínda que teña que beberse o café a bulir, prefire saír do establecemento xa saciado.
Con todo, o maior cambio estivo no rural. "Nas aldeas houbo un volume de lixo maior. A algúns sitios tiñamos que ir recoller dúas veces á semana, cando antes da pandemia só iamos unha", relata.
Os peches e confinamentos fixeron que moita xente se marchase do centro urbano para instalarse no rural, onde houbo que recoller lixo dúas veces á semana en lugar dunha
Moitos chantadeses apostaron por instalarse fóra do centro urbano a pasar os duros meses de confinamento. "Ata houbo casas deshabitadas que se ocuparon na pandemia e xeraron lixo", indica o varredor consultado.
O peor momento foi, sen dúbida, ao principio, cando a incerteza e o temor ao virus provocaron curiosas estampas en Chantada. "Atopámonos moitas veces con bolsas de lixo fóra dos colectores e eu creo que era por medo a contaxiarse ao tocar as tapas", apunta Fernández Cuñarro, quen engade que esta circunstancia supuxo a proliferación de animais, sobre todo gatos rueiros, na contorna dos colectores.
O estado de alarma e o toque de queda acábanse, pero non a faena destes profesionais, un sector tan silencioso como imprescindible que tampouco deixa atrás a súa sensación de que foron os grandes esquecidos. "Non estamos en ningún plan de vacinación, nin nos fixeron cribados malia estar en primeira liña e cando emitiron unha moeda especial cos sectores esenciais esquecéronnos", lamenta Miguel Ángel Fernández.