Chámano facer da necesidade virtude. PSdeG e BNG, unha media laranxa e un medio limón, necesitábanse para manter ao PP afastado outro mandato máis do goberno local e non empregaron demasiado tempo nas negociacións para atopar un modelo de convivencia que moitos na capital non auguraban moi armónico nin duradeiro: a fórmula foi a parcelación do poder e a súa repartición equitativa en cotas practicamente estancas.
O caso é que, vista desde metade de mandato e logo duns primeiros meses de conflitos propios da rodaxe, a relación de parella parece consolidada e funciona, polo menos no institucional. O segredo podería residir nun mutuo receo disfrazado de respecto, coma se en lugar dunha parella socialistas e nacionalistas convertéronse en distantes compañeiros de piso que comparten facturas, cociña e baño, teñen as baldas da neveira estritamente repartidas e pechan con chave as súas respectivas habitacións cando salguen da casa.
O receo, claro, xa viña de antes, de cando Lara Méndez recibía pleno si e pleno tamén as críticas punzantes de Rubén Arroxo, que agora se fai chamar tenente de alcalde. De alcaldesa, adoita puntualizar esta.
A aínda breve historia deste bipartito fundamentouse desde entón na loita pola visibilidade, no empeño diario de cada socio en que a cidadanía se decate da quen dos dous corresponde cada avance, cada anuncio, cada obra, cada fracaso. A opinión que flota na rúa é que este empeño en diferenciarse incluso puido beneficiar á cidade, con PSdeG e BNG nunha competición por ver cal presenta mellor balance de xestión.
Tampouco se pode dicir que colmen do todo as súas ansias de diferenciación: gran parte dos lucenses aínda non teñen claro quen é o responsable dalgúns proxectos que se solapan. Valga como exemplo a creación do carril bici, que boa parte dos cidadáns adxudica a un BNG ao que se afixo a ver a pé de fochanca e de paso de cebra recentemente pintado cando en realidade é responsabilidade dos socialistas na súa viaxe cara a Vancouver.
Para descoidados, a repartición de responsabilidades deixa ao PSdeG un 60% do diñeiro e a xestión (sustentabilidade urbana —antes urbanismo—, economía e recursos humanos, cohesión territorial —antes medio ambiente—, desenvolvemento local e emprego, mocidade e deportes, e benestar) e o resto, ao BNG (mobilidade e infraestruturas, cultura e turismo, servizos para os veciños e educación).
O equipo de Méndez fixo un traballo máis escuro estes dous anos, sobre todo pondo orde entre o funcionariado
Si parece manterse un só criterio en canto ás liñas básicas: un modelo de cidade que aposte pola sustentabilidade, o peón e a humanización. Nesta dirección, o equipo de Arroxo parece sacar algo de vantaxe na loita pola visibilidade grazas ao seu pragmatismo á hora de gastar o seu parte do orzamento: peonalizacións, pequenos arranxos en moitas rúas, pasos de peóns... actuacións ás veces modestas pero moi visibles. No seu debe mantéñense a reforma do bus urbano e levar a bo porto plans como o da Mosqueira, pero agora pretenden apertar o acelerador e loitar por un sorpasso nas próximas municipais, como sucedeu en Galicia.
Con todo, Méndez ten dous anos para marcar o seu territorio, tras unha primeira parte de mandato de traballo máis escuro pero necesario, centrado en pór orde entre o funcionariado. Era condición indispensable para que os seus grandes proxectos, como o plan Dusi, o barrio multiecológico ou o Lugo Emprende de captación de empresas, comecen a lucir con lustre.
A INCOGNITA. Todo isto é o que se coñece na bancada da oposición como "bigobierno". Os dous concelleiros de Cidadáns, case unha anomalía nestes tempos, manteñen unha voluntariosa pero testemuñal presenza en Concello, polo que desde o PPDEG míranos xa con ollos golosos, case dando por certo que eses votos lles achegarán moito máis dentro de dous anos á maioría absoluta, a única posibilidade que teñen de regresar ao goberno logo de dúas décadas.
Tampouco é que nestes dous anos moveuse gran cousa entre os populares. Continuidade na súa oposición. Dada a súa elección como parlamentario autonómico, Ramón Carballo cedeu parte do control e o protagonismo do grupo municipal ao viceportavoz, Antonio Amejide, aínda que a dúbida segue sendo se este movemento terá o seu reflexo nos carteis os próximos comicios. Nin sequera dentro do PP teñen seguro quen será o seu próximo candidato á alcaldía lucense.
Quedan, en todo caso, dous anos para decidirse, xa sen confianza en que o desamor rompa unha parella que nunca se quixo.
→ Os feitos Miguel Couto dimite por sorpresa o 19 de marzo de 2021, logo de case dous anos á fronte de urbanismo. De perfil técnico, era un das grandes fichaxes de Lara Méndez e un dos concelleiros mellor valorados.→ As circunstancias Uns días antes a alcaldesa negouse a validar os nomeamentos para as xefaturas de urbanismo e licenzas, tras a emisión dun inesperado informe por parte do interventor.
→ Os motivos Segundo explicou, eran os propios funcionarios de urbanismo os que impedían o seu traballo.
→ Os efectos Méndez tivo a súa primeira crise de goberno e reorganizou todas as áreas do PSDEG.
A MariÑA
A tranquilidade do PSOE en Viveiro contrasta co seu baile de concelleiros en Foz
"Todos non grupo socialista traballamos moi duro", di o rexedor focense, que afirma que o persoal municipal estaba desaproveitado
Viveiro, onde María Loureiro e os socialistas gozan de maioría e o tácito apoio de edís de Por Viveiro escindidos do Bloque, viven nun balneario político, a pesar de que o PP intenta pór en valor as súas xestións ante a Xunta para obras en marcha como a depuradora de residuais ou proxectos como a mellora da estrada da Gañidoira. O equipo de goberno, sen moito marxe orzamentaria fronte á pandemia pero convocando axudas, tira do apoio da Deputación para obras en pistas e estradas.
A contratación da muller do alcalde de Riotorto no Concello denunciouna o PSOE como "enchufismo"
Pola contra, o panorama municipal do seu correlixionario en Foz é máis convulso. As familias da esquerda xa tiñan problemas para entenderse na oposición e seguen sen tranquilizarse á fronte da política municipal. E iso que os pesos pesados do partido foron achandando a chegada á alcaldía de Fran Cajoto, ao que segundo a oposición está a custarlle moito facer equipo. Nestes dous anos leva tres renuncias 
de edís que, no entanto, deixaron a acta no seo do grupo municipal sen desencadear unha crise de goberno. O acordo cordial cos tres concelleiros do BNG, dous deles con áreas de goberno, asegura a maioría absoluta.
Cajoto chegou coa lóxica falta de rodaxe do novato no cargo. "En calquera profesión ou desempeño —di— necesitas un tempo de adaptación e para iso hai que botarlle moitas horas" e a falta dese punto de experiencia notárona sobre todo ao aterrar en pleno verán co San Lorenzo por perfilar, as rozas sen ordenar e socorristas sen contratar, o que non é pouco para Foz. Quizais moito traballo de golpe e escasos momentos para reflexionar. "Ou persoal municipal tamén estaba desaproveitado", resalta.
Cajoto insiste na súa máxima de pensar "en equipo" pero o líder da oposición, o popular Javier Castiñeira, aprecia que o goberno municipal se descose a cada paso e repróchalle precisamentesu incapacidade para facer equipo nin contar con el para iniciativas como a proposta de cambio de imaxe corporativa do Concello, finalmente retirada do pleno.
A primeira dimisionaria fíxoo ao entender que a nova residencia municipal realizaba competencia desleal ao centro de día da que é copropietaria. E a substituta é agora baixa ao pouco de presentar o alcalde un plan de emprego que suma en diversas áreas máis de 600.000 euros. Fai menos dun ano renunciara o edil focense de festas, cultura e educación. Este ano Cajoto ten encarrilado, como outros alcaldes, o asunto hostaleiro coas terrazas e suspensión de taxas, aínda que di que "non é fácil, isto absorbe todo e sorpresas che dá a vida".
En concellos tamén entrampados pola pandemia e sen poder brillar no aspecto resolutivo, non houbo sobresaltos, a pesar da minoría do PSOE en Burela e O Valadouro, como tampouco lle dá contratempos a concelleira socialista ao BNG en Barreiros. O ramallazo político propio doutras épocas protagonízao o alcalde do PP en Riotorto, Clemente Igrexas. O PSOE aprecia cacicada ao "enchufar" á súa muller como administrativa no consistorio con cargo ao plan Depuemprego da Deputación: "As bases asinadas polo propio alcalde non foron publicitadas nin non BOP e presentáronse dúas persoas cando nun concello próximo presentáronse 150".
→ Os feitos En xaneiro de 2020 dimitiu o número 3 do PSOE, Verónica Pena, e agora a súa substituta en muller, igualdade e migración, Milagres Louzán. Antes foise o nº 2 e marido desta última, Héctor Moris.→ As circunstancias Os dimisionarios non comentaron a súa marcha. Cajoto pide traballo en equipo e "coherencia".
→ Os motivos O alcalde fala de cambios "dentro dá normalidade" por asuntos persoais ou profesionais.
→ Os efectos Quedouse sen gran parte da primeira liña na lista do PSOE.
TERRA CHÁ
A ruptura do pacto vilalbés vaticinou acordos puntuais que non chegan
O primeiro goberno de coalición de Vilalba apenas durou un ano e a minoría do PSOE obrígalle a negociar cada paso. Os orzamentos e as axudas a autónomos van con meses de atraso
Ventos de cambio sopraron fortemente a noite do 26 de maio de 2019 despois de que o PSOE lograse a súa histórica vitoria electoral en Vilalba, desbancando ao PP tras 40 anos de goberno con maiorías absolutas. Os novos aires entraban pola porta grande, empuxados pola ilusión e esperanza de moitos vilalbeses de ver un cambio no Concello, e materializouse co primeiro goberno de esquerdas e de coalición da historia local.
Vilalba Aberta e o PP fixeron en fronte común na oposición para forzas ao PSOE a contra con eles
Pero o catavento virou en apenas once meses, e aquel pacto programático asinado en xullo dese mesmo ano entre os socialistas, con oito edís, e Vilalba Aberta —que apoiara a investidura de Elba Veleiro semanas antes—, con dúas, quedou en auga de borrajas cun divorcio tan inesperado como criticado no seu momento polos veciños, desencantados co devir dun bipartito ao que, cunha pandemia polo medio, case non lle deu tempo a mostrar o seu funcionamento.
O 10 de xuño de 2020, o PSOE anunciou a ruptura do pacto alegando "falta de confianza" en Modesto Renda, portavoz de Vilalba Aberta e responsable de turismo e promoción do comercio local cunha dedicación exclusiva.
Aínda que desde o grupo de goberno afanáronse en cinguirse a esa falta de entendemento —moitos interpretaron que había unha cuestión persoal de transfondo xa que se chegou a ofrecer ao número 2 de Vilalba Aberta, María Xosé Fernández, asumir as áreas de Renda para manter o pacto, cousa que rexeitaron de pleno—, desde a formación asemblearia criticaron os "continuos atrancos e desinformación" que atoparon para realizar o seu traballo e sinalaron que os socialistas a vían como "inimigo político".
Desde entón, Vilalba Aberta pasou a exercer unha oposición implacable, criticando a "parálise" do goberno socialista e atopando, curiosamente, no PP un punto de apoio nalgunhas cuestións, aínda tendo "postulados políticos diametralmente opostos", tal e como asegurou o portavoz popular, Agustín Baamonde, que descartou de inicio calquera tipo de acordo entre ambos para recuperar a alcaldía.
Os anunciados acordos puntuais e diálogos para sacar adiante os proxectos do Concello quedáronse niso, en anuncios. Hai case un ano aprobábase en pleno —con só os dous votos de Vilalba Aberta e a abstención de PSOE e PP— o plan de reactivación económica para afectados polo covid-19 proposto pola formación verde e, tras levar este asunto varias veces máis ao salón de plenos —incluso os dous grupos da oposición uníronse para pedir unha sesión extraordinaria— segue sen concretarse nada.
Outro asunto que necesita unha urxente posta en común moi demandada pola oposición é o dos orzamentos municipais, xa que actualmente están prorrogados os do PP de 2019.
Os dous anos restantes de mandato poden facerse longos e custosos a nivel político vistas as dinámicas tras a ruptura do pacto. Dous anos que se presentan como unha verdadeira carreira de fondo para demostrar quen merece ocupar o despacho da alcaldía.
→ Os feitos A subida dos partidos da esquerda propiciou a perda da, ata entón, incontestable maioría absoluta do PP.→ As circunstancias Vilalba Aberta favoreceu a investidura de Elba Veleiro e un mes despois entrou no goberno.
→ Os motivos A "falta de confianza" en Modesto Renda, alegada polo PSOE, motivou a ruptura do bipartito once meses despois do pacto.
→ Os efectos Un goberno en minoría no que as propostas de acordo entre grupos aínda non deron froitos.
RIBEIRA SACRA
As maiorías dan estabilidade política aos doce municipios da comarca
Foron dous anos sen ningún sobresalto, politicamente falando, na Ribeira Sacra, nos doce municipios que conforman este territorio no que a bandeira azul coa gaivota, a que representa ao Partido Popular, ondea en nove deles.
Aos populares resístenselle tres, os de Monforte e Ribas de Sil, en mans dos socialistas; e A Pobra do Brollón, bastión do BNG.
Os socialistas de José Tomei lograron hai dous anos unha vitoria incontestable, con 11 dos 17 edís en xogo
En todos, neses doce municipios, o equipo de goberno é monocolor grazas ás maiorías absolutas alcanzadas nas eleccións locais de 2019. Iso permitiu que os gobernantes non teñan ningún problema para sacar adiante os orzamentos e executar os plans incluídos nos seus programas electorais. Lonxe quedan os tempos nos que o PSOE gobernou en minoría en Monforte ou que na Pobra do Brollón había un bipartito entre socialistas e nacionalistas.
O caso máis rechamante foi a rotunda vitoria do PSOE en Monforte, liderado por José Tomei Roca. Meses antes da celebración dos comicios, os socialistas monfortinos manexaban unha enquisa na que rozaban a maioría absoluta. Outorgáballes entre oito e nove edís, pero das urnas saíron un total de once (cinco máis que no anterior mandato) dos 17 concelleiros en liza.
Esta rotunda vitoria do PSOE na capital da Ribeira Sacra serviulle a José Tomei para levar adiante proxectos que no período 2015/2019 non puido executar ao atopase en minoría no pleno da corporación, así como deseñar outros de gran calado asumibles grazas á importante cantidade de euros de remanentes de tesourería que hai nas arcas municipais.
Así, en dous anos púidose sacar adiante o Plan Especial Centro histórico, unha ferramenta imprescindible para ordenar as rúas con máis soleira da cidade; pero tamén realizar importantes melloras no saneamento doutras vías: Chantada, Santa Clara, A Veiga, Juan Montes e Pai Feijóo, obra que supuxo un investimento de 1,4 millóns de euros; pór en marcha un autobús urbano gratuíto (único en Galicia) ou pavimentar de novo a céntrica e Monforte 4 11 11 9 Maioría absoluta peonil Rúa Cardeal.
En canto aos dous anos que faltan para volver ás urnas, o goberno de Tomei ten en mente varios plans estrela, talles como construír unha nova ponte sobre o río Cabe (1,5 millóns), renovar toda a iluminación pública (3,2 millóns) ou reparcelar unha gran extensión de terreo urbano no barrio de Cobas (un millón de euros).
Polo que se refire ao resto dos municipios da comarca, estes non dispoñen dos recursos económicos de Monforte, polo que as súas accións son máis limitadas, fóra de Quiroga e Chantada, que contan con máis posibilidades investidoras.
Así, os pequenos municipios ven obrigados a centrarse en mellora de camiños, redes de abastecemento de auga e saneamento, pois boa parte dos seus orzamentos deben destinarse a servizos sociais, a atender as necesidades dos maiores.
→ Unha vida O alcalde de Quiroga ten unha ampla traxectoria política. Ademais de rexedor durante 34 anos, neste tempo foi asesor da Consellería de Familia, vicepresidente da Deputación e presidente da Fegamp.→ Obrigación Di que non quería concorrer ás eleccións locais de 2019, pero que pesos pesados do PP pedíronlle que continuase polo menos un mandato máis.
→ Xubilación Un accidente deixoulle con importantes secuelas, por iso é polo que decida xubilarse como enfermeiro e como político.
SARRIA
O regreso á alcaldía do veterano Garrido xera unha fronte común de PP e PSOE
O goberno en minoría logra apoios puntuais do BNG no pleno e mantén un pulso coa Xunta por Diego Pazos e Ponche Ribeira
A soada frase segundo a cal "a política fai estraños compañeiros" podería haberse acuñado en Sarria. Ocorreu no pasado e repítese no presente. O regreso á alcaldía do exsocialista Claudio Garrido tras oito anos, esta vez encabezando a agrupación de electores Camiña Sarria e co apoio de Benjamín Escontrela de Galicia Sempre, desencadeou unha fronte común do PP de José Antonio García e o PSOE de Pilar López, partidos estes que, cos mesmos protagonistas que no anterior mandato tirábanse os trastes á cabeza, comparten contas pendentes con Garrido e agora votan practicamente ao unísono en cada pleno en contra do goberno e dándose respaldo nas súas respectivas mocións.
Gobernar con sete edís non impediu a Camiña e Escontrela proxectos como a compra da Feculera
Nesta tesitura, e cun goberno en minoría, o equipo do alcalde puido sacar adiante propostas como o regulamento do pleno ou o controvertido contrato eléctrico grazas ao apoio puntual do BNG de Efrén Castro, que se mostra máis equidistante votando segundo o caso cunhas ou outras formacións, pero marcando tamén territorio en asuntos como a violencia de xénero.
Camiña Sarria, formada por persoas novas en política coa excepción do seu líder, conseguiu xunto a Escontrela xerar expectativas na súa chegada ao Concello con dúas medidas nun breve prazo e longamente demandadas: a recuperación das quendas de noite da Policía Local e a entrada en servizo da piscina cuberta. Pero apareceu a pandemia e, con ela, para moitos a escusa para gañar tempo e manter pechadas estas instalacións desde fai máis dun ano á espera do trámite que permita a apertura definitiva.
Gobernar con sete edís non impediu a Garrido pór en marcha proxectos de selo propio que non precisan de acordos plenarios como a compra da Feculera, tampouco exenta de polémica política, con vistas a un auditorio a longo prazo. Máis difícil será a aprobación duns orzamentos que Sarria leva prorrogados desde 2015, para os cales o alcalde non descarta ir a unha moción de confianza, pero que non se albiscan para este ano xa avanzado.
Mentres, o goberno sarrián capea a situación na residencia de maiores e mantén un pulso coa Xunta á mantenta de dous temas: Diego Pazos e Ponche Ribeira. No primeiro caso a balanza inclinouse ao lado do Concello, que saíu ben parado ante a opinión pública da súa decisión de asfaltar tan deteriorada vía a pesar de non recibir permiso para iso. No segundo aínda está por ver. A proposta do Concello de recuperar o paso por Ponche Ribeira tras sete anos cunha pasarela metálica provisional foi denegada por Patrimonio e, pese ao recurso municipal, a posibilidade de reapertura, que o goberno se fixa como unha das súas prioridades, parece afastarse cada vez máis.
No resto da comarca, continúan os gobernos en maioría e sen sobresaltos, salvo O Páramo, onde o independente José Luís López ten o apoio do PSOE, nunha coalición que tamén se presenta sen fisuras. é un dos rexedores que se estreou en 2019, xunto con Héctor Corujo no Incio, ambos consolidándose nestes dous anos. Pola súa banda, en Paradela o histórico José Manuel Mato deu máis presencia ao seu tenente de alcalde, quizais preparando unha futura substitución.
→ Os feitos Garrido foi un dos socialistas de peso en Lugo. Deixou o partido en 2019.→ As circunstancias Tras catro anos fóra da política activa, encabezou Camiña Sarria e resultou a lista máis votada.
→ Os motivos Desacordos coa xestión da exalcaldesa socialista, Pilar López, da que fora mentor.
→ Os efectos O PSOE pasou á oposición e hoxe é un partido bicéfalo: o grupo municipal de López dun lado e, doutro, a agrupación local, máis próxima á dirección do partido. En tanto, Garrido déixase querer
Reportaxe elaborada por Miguel Olarte, X. Lombardero, María Roca, Luís A. Rodríguez e Ana Casanova.
