Nuns anos nos que se estaba vivindo a saída do franquismo, cinco rabadenses -Fonsi, Manuel, Loito, Luchi e Quico- empezáronse a interesar pola música tradicional. Foi de forma casual, en 1978, despois de que uns veciños do municipio abrisen unha tenda con artigos vinculados á cultura galega, entre os que se atopaban instrumentos musicais. Isto animou a aqueles mozos a crear a asociación cultural Chaira e ese foi o xerme do grupo de Estoupacaldeiros, que suma 40 anos de traxectoria.
Francisco Fernández Montes, 'Quico', ao que nin os seus anos na alcaldía apartárono da banda, explica que "ou nome Estoupacaldeiros é posterior á orixe do grupo" xa que xurdiu espontaneamente. "A primeira vez que recordo escoitalo foi a Fonsi e aí quedou", indica. Él é, xunto a Luís Coira, 'Loito', o único integrante que está no grupo desde os seus inicios.
Loito conta que a idea que os moveu foi "xuntarnos para facer algo" e que esa sempre foi un pouco "a filosofía do grupo, é dicir, non buscamos a excelencia musical, senón gozar da vida e da música".
"Non buscamos a excelencia senón unha vía para gozar da vida e da música", explica Luís Coira, un dos fundadores do grupo
Nesa primeira formación, Fonsi tocaba o bombo, Manuel o tamboril, Loito e Luchi as gaitas e Quico o pandeiro e a pandereita. A día de hoxe de forma estable hai uns dez integrantes, pero tamén hai días nos que chegan a xuntarse 30 persoas. Entre os novos membros está Gemma, a muller de Loito, que incorporou o acordeón á banda e que, segundo o seu marido, é "a única que sabe de música no grupo". Unha das características de Estoupacaldeiros é que sempre foi "un grupo moi aberto", salienta.
O grupo foi evolucionando ao ritmo que avanzaba a sociedade. "Inicialmente tocabamos só música moi tradicional e con moi pouco canto, só cantabamos tres ou catro pezas e hoxe en día máis dá metade delas son con letra, incluso ás veces noutras linguas", explica Quico. Outra diferenza que recalca é que inicialmente só soaban rumbas, xotas, muiñeiras e algún pasodobre, mentres que na actualidade hai moita máis variedade, por iso "do mesmo xeito que a música evolucionou tamén ou fixemos nós, é necesario adaptarse".
Como era habitual cando estes rabadenses empezaron na música, Estoupacaldeiros ten as súas orixes nos pasacalles, dos que Quico garda un agarimo especial. Conta que neses pases "empezabamos ás nove dá mañá e xa recibíannos nas casas con galletas, anís, Licor 43, ponche... e así todo ou día ata completar ou pasarrúas, ao final non sabiamos nin ou que tocabamos", chancea.
Quico tamén recorda con añoranza as actuacións en Rábade e sinala que moitas incluso foron improvisadas, destacando por encima do resto as do Rabafolc. Pola súa banda, Loito menciona unha actuación no San Froilán lucense, na que acabaron tocando subidos na fonte da Praza do Campo.
Entre outras moitas anécdotas, tamén está un viaxe en 1986 a Madrid cun final imprevisto. "De camiño paramos na Ruta Galega ao mediodía. Resulta que se estaba disputando a etapa de Sierra Nevada cando Álvaro Piñeiro gañou A Volta e quedámonos a velo pola tele. Lamentablemente chegamos tarde á actuación, pero necesitabamos ver aquilo", relata Loito. Nesa viaxe actuaron nas festas de Moralzarzal, das que Quico recorda que "había dúas persoas que levaban un caldeiro cheo de sangría e viñan detrás toda a actuación".
Outro dos recordos que teñen é que o público lles pedía que bailasen e eles non sabían, polo que se inventaron un paso de muiñeira para que puidesen ver como era o baile galego. Quico recorda que ao final "dabamos ese mesmo paso en todas as pezas, daba igual que fose xota que muiñeira, pasodobre, sempre faciamos ou mesmo".
Agora, varios mandatos municipais despois, Quico comenta que para el segue sen ser raro compaxinar o seu cargo público con Estoupacaldeiros: "Eu fun antes músico que alcalde, músico son de nacemento e alcalde fíxenme polas circunstancias".
O grupo citarase de novo este venres en Rábade, xusto despois do pregón que abrirá as festas, para celebrar cos veciños eses 40 anos no escenario.