Un bloque de granito de apenas un metro de longo por 40 centímetros de alto e outros tantos de ancho alberga un dos maiores enigmas de arte romano na provincia, o relevo de Vilarín.
A exhumación da peza produciuse no ano 1999 e foi por mor dunhas obras de control na construción da Autovía do Noroeste (A-6), no tramo Agüeira-Cereixal, á altura da parroquia becerrega de Ouselle.
Do relevo -que se expón na sala de plástica romana do Museo Provincial de Lugo- chama a atención a coidada consecución e o volume das tres siluetas bovinas -un touro, unha vaca e un tenreiro- que camiñan aliñadas en forma procesional. Pero máis aló do valor artístico, o que chama a atención dos expertos é o lugar onde apareceu a peza -reutilizada como parte duns fornos de cerámica de material construtivo de entre os séculos III ou IV- e a simboloxía que encerra a propia escena.
A particularidade de que os bóvidos aparezan en posición de procesión leva a pensar a algúns expertos como Vicente Caramés Moreira -que foi o director da intervención- ou José Suárez Otero que a escena está relacionada con algún tipo de culto romano, probablemente de orixe oriental.
Con todo, a ausencia doutros fragmentos que poidan completar o relevo fai albergar certas dúbidas sobre se a representación está relacionada con algún tipo de acto sacrificial.
O relevo podería formar parte dun templo romano no que se rendía culto a algunha divindade oriental
No que coinciden todos os expertos é que a peza formaría parte nas súas orixes do friso dun templo ou dun edificio cultural que podería ter relación con algún tipo de culto oriental. Desta hipotética construción non se atopou, con todo, rastro algún na zona, polo que algúns temen que os seus restos puidesen quedar debaixo da propia autovía.
Para o historiador Xabier Moure Salgado, o relevo de Vilarín é, posiblemente, unha das poucas pezas -a parte do Mitreo de Lugo e outra similar que se atopou no concello ourensán de Vilardevós- que se conservan en Galicia dedicadas á divindade Mitra.
E é que á relixión tradicional romana se lle foron engadindo outras crenzas chegadas dos confíns do Imperio, como Exipto. Asociados a estes cultos estaban, como non, os monumentais complexos relixiosos que Roma imitou. No caso dos templos dedicados a Mitra, tratábanse de construcións realizadas baixo terra, que simulaban a aparencia dunha cova mediante elementos arquitectónicos e decorativos.
O edificio primigenio do relevo de Vilarín debe enmarcarse, en todo caso, no conxunto de construcións provinciais romanas realizadas ao redor de Lucus Augusti e que estiveron directamente relacionadas co proceso de monumentalización da cidade, marcando así a ruptura coas tradicións prerromanas.
