Tradición sobre as canles do Valiñadares

O barrio mindoniense de Os Muíños conserva a súa antiga esencia grazas ao traballo de cinco artesáns que mostran os seus oficios
Artesanos del barrio de Os Muíños. JOSÉ Mª ÁLVEZ
photo_camera Artesáns do barrio dos Muíños. JOSÉ Mª ÁLVEZ

O barrio mindoniense de Os Muíños, asentado sobre os peculiares canles do río Valiñadares, ten alma de artesán. Foise conformando ao redor do traballo de molineros, oleiros, ferreiros ou curtidores de pel e na actualidade conserva a súa esencia a través do traballo de cinco artesáns que o elixiron para asentarse e desenvolven nel o seu oficio e a súa vida. "Somos xente nova con ganas de traballar que queremos facer que ou barrio siga medrando e que veñan novos artesáns que lle acheguen variedade e calidade á nosa oferta", explica Fernando Vilariño, canteiro e presidente da asociación de artesáns.

Unha cantería, un alfar no que traballan dúas firmas, un taller de monicreques, unha serigrafía e unha tejedora de la conforman agora o núcleo dos Muíños. Ademais do seu traballo diario, teñen no de mostrar o barrio e o seu oficio outro complementario. O programa de visitas funciona todo o ano e os visitantes poden elixir entre facer unha guiada ou ben optar por unha libre que poden facer nos horarios marcados e que lles permite ver aos artesáns no seu propio espazo e traballando. "Contamos cunha páxina de Facebook que funciona moi ben, pero ou noso punto de referencia é a oficina de turismo", recoñece Vilariño. Alí, no centro informativo do turismo mindoniense informan aos visitantes da oferta de barrio e comunícanos directamente cos artesáns para que lles expliquen as propostas que teñen á hora de coñecer un lugar que sempre acaba sorprendendo. "Cando chegan aquí, ou primeiro que lles sorprende é que sexamos xente nova, porque pensan nun artesán como alguén maior", indica Vilariño, "e despois gústalles moito que conservemos a tradición e apoiannos a continuar porque din que ou que se pode ver aquí non ou hai noutros sitios". "A xente de fóra de Galicia, sobre todo a do norte penínsular, é a que máis aprecia a singularidade do barrio e do noso traballo", asegura o presidente do colectivo, que sostén que ata Os Muíños chega xente de toda España.

Unha vintena de postos de artesanía instalaranse mañá todo o día nas prazas e rúas do barrio

O perfil de turista que se achega aos Muíños ten que ver co turismo cultural e familiar. "Aquí aproveitamos a xente con inquietudes culturais que está de visita na Mariña e que se achega a coñecernos porque aprecia ou aspecto cultural do barrio, tanto polo noso traballo como polo patrimonio que se pode ver e tamén se achegan moitas familias que non viñan coa idea de visitarnos, pero unha vez que están proban a experiencia e gústalles", explica Vilariño, que subliña que estas visitas tamén lles serven aos artesáns "para dialogar coa xente, escoitar as súa opinións e, nalgúns casos, tamén facer clientes".

PATRIMONIO. Os Muíños chama a atención polos seus artesáns, que son a súa alma, pero oferta un rico patrimonio arquitectónico e etnográfico que fai que un paseo polas súas rúas convértase en toda unha experiencia. Destacan as canles de auga sobre o río Valiñadares que atravesan o barrio e convérteno nunha pequena Venecia rural, os pequenos lavadoiros e as pontes, presididos polo do Pasatempo, aquel onde a muller do mariscal Pardo de Cela foi entretida para evitar que parase a execución do seu marido. Tamén está a fonte dos Pelamios, cun monumento a Díaz Jácome, un dos soados escritores mindonienses e a capela dedicada a Santiago, do século XVII.

"Estamos nun sitio ideal", recoñece Vilariño, "turisticamente é ou sitio máis visitado de Mondoñedo despois do centro e todo ou que hai que ver nel é un complemento para ou que facemos nós".

Un lugar ideal que moitos se interesan non só por coñecer senón por saber como desenvolver o seu proxecto nel. "Cando facemos a feira anual moitos dous artesáns que veñen pregúntannos como se poden asentar no barrio", indica Vilariño, que explica que o proxecto de rehabilitación da zona empezou en 2002 e que o leva o Concello, que se encarga de adxudicar os locais dos que dispón, incluso algúns con vivendas. "A verdade é que é un proxecto que chama a atención doutros artesáns e tamén dous visitantes que se interesan polo xeito en que naceu todo isto", recoñece o canteiro.

TENDENCIA. A actividade nos Muíños mantense todo o ano, aínda que a diferenza entre o verán o inverno aínda é notable. A época estival é un fervedoiro de xente, pero no inverno a actividade é máis pausada, aínda que desde hai uns anos, Vilariño recoñece que non se para do todo. "Dende fai algúns anos co impulso que está a tomar Mondoñedo, aínda que sexa non inverno, as fins de semana e as pontes nótanse moito, sobre todo, ou turismo local xa que antes dá pandemia neses meses contabamos con moitas visitas de asociacións", engade.

O turismo cultural e familiar é o que adoita optar por unha visita a estes espazos que acaban sorprendendo

Porque descubrir Mondoñedo significa tamén facer unha parada no barrio, que polo momento segue sendo "o gran descoñecido, porque quen ven á cidade faino chamado pola catedral, a torta e pouco máis, pero chega aquí e descobre que hai máis cousas e Os Muíños é unha delas".

Por iso, aínda que a tempada alta segue sendo de xuño a setembro en Mondoñedo tamén se estende ata outubro, porque a mediados de mes celébranse as famosas feiras das San Lucas, as máis antigas de Galicia, que atraen á cidade a miles de persoas. De todos eses visitantes tamén se nutre Os Muíños que así, aos poucos, vaise descubrindo como o gran tesouro oculto nunha das entradas á cidade. 

FEIRA. Este fin de semana, os artesáns organizan a súa feira anual. Será este sábado coa presenza de máis dunha vintena de postos chegados de distintos lugares, sobre todo de Galicia e de Asturias. Será unha feira diferentes, máis pequena que outros anos debido ás restricións da pandemia, "pero queriamos facer algo para non perder a tradición porque non pódese caer na desgana", recoñece Vilariño.

Así que este sábado o barrio será máis que nunca artesán, e en cada praza e en cada rúa poderá respirarse a alma da artesanía durante todo o día. Por suposto, cada posto instalarase mantendo todas as distancias.

Proxecto Unha tenda no centro da cidade

A idea coa que traballan os artesáns dos Muíños é converter o barrio nunha referencia para a artesanía. Iso pasa por darse a coñecer de todas as formas posibles e nos seus plans de futuro está pór en marcha unha tenda no centro da cidade. "Hai moita xente que vén á Mondoñedo, pero que aínda non se achega ao barrio porque non ou coñece ou porque non ten curiosidade, pero cunha tendiña non centro na que mostrar vos nosos produtos poderíamos chegar a ese público", asegura Fernando Vilariño, que recoñece que é un plan de futuro que igual non tarda moito tempo en facerse realidade.

"Un barrio de referencia"

Este proxecto tamén pode servir para atraer a novos artesáns que sigan nutrindo ao barrio. "Ter a opción desta tenda, e tamén dá feira que facemos anualmente, e a que veñen artesáns de distintos sitios pode ser unha maneira de atraer máis actividade artesá e que ou barrio vaia collendo mérito e situándose como un referente dá artesanía", indica Vilariño.

O auxe da artesanía

O canteiro recoñece que nos últimos anos a artesanía está "collendo auxe", pero aínda así poder mostrar a calidade e o traballo que supoñen estes oficios segue sendo un labor arduo. As feiras son un bo escaparate pero, recoñece que en moitos casos "as vendas son escasas e se tes que pagar por asistir xa non che compensa". "Eu non meu caso, cun traballo moi específico, para ou que me serven é para coller encargos, basicamente", di.

Relevo xeracional

A substitución xeracional nestes oficios é outro cabalo de batalla que parece lonxe de solucionarse. "Non sabería que contestar a se hai ou non relevo xeracional", recoñece Vilariño, "é certo que esporadicamente hai xente que pregunta se hai algún curso de formación e que se interesa por lestes oficios, pero a realidade é que de momento substitución xeracional non hai". "Pasa en todos vos oficios tradicionais, que hai demanda de xente que queira seguir con eles", indica o canteiro. Por iso a artesanía pode ser unha opción laboral a ter en conta


 

Comentarios