A SITUACIÓN en Alcoa, que se precipitou o pasado xoves co anuncio da empresa de iniciar un período de conversacións informais antes de pór en marcha un despedimento colectivo que afectaría a 534 traballadores, é a crónica dunha morte anunciada desde hai anos. A crise desatada polo Covid-19 foi a pinga que colmou un vaso xa cheo ata os topes e para o que agora xa non urxe, senón que desespera, unha solución que de non chegar suporía que unha comarca enteira rachásese.
1. ¿Cal é o punto exacto no que atopa a factoría de San Cibrao?
O pasado xoves a dirección en España da multinacional estadounidense Alcoa puxo encima da mesa un proceso de despedimento colectivo para un máximo de 534 traballadores na planta de Aluminio, onde traballan 633 persoas. Na práctica isto supón o desmantelamento da produción, posto que só quedaría en marcha unha parte da fundición con 99 operarios. A compañía fala de perdas de 54 millóns este ano. O complexo tamén conta coa planta de Alúmina. Aí traballan outras 510 persoas, que en principio non estarán afectadas por este período de consultas, con todo resulta imposible non unir o destino de ambas as plantas, polo que son moitos os que non lle auguran unha vida longa a Alúmina en San Cibrao se deixa de producirse aluminio.
2. ¿Cales son os problemas da planta?
O principal cabalo de batalla é desde hai anos o prezo da enerxía, que en España é moito máis elevado que no resto de Europa, o que lle resta competitividade á planta. Xa en 2011, o por entón director de Alcoa en San Cibrao, Rubén Bartolomeu —que máis tarde foi director de Alcoa España—, avanzaba nunha entrevista a El Progreso que era necesario un contrato da enerxía con prezos competitivos e a longo prazo. Naquel momento tiñan un acordo sobre a tarifa ata 2012, que foi cando estalou a primeira crise por este motivo nas plantas españolas da multinacional. Ese ano, o presidente do grupo, José Ramón Camino de Miguel, pedía un acordo eléctrico a un prezo competitivo que fose válido ata 2020. Con todo, ese acordo nunca chegou e expúxose o sistema de interrumpibilidad, que funcionou ata agora, pero é un mecanismo cuestionado pola Unión Europea e pola Comisión Nacional dos Mercados e a Competencia que xa non é válido. Ademais o sistema de poxa empregado nos últimos anos para repartir o diñeiro entre as empresas que se desenganchan da rede cando é necesario modificouse e eliminou os bloques máis grandes, de ata 90 megawatts, que eran os rendibles para os grandes consumidores de enerxía como pode ser Alcoa. Pero a este problema principal, que sofren outras empresas en España, súmase a falta de mantemento dos últimos anos que fai que San Cibrao xa non sexa a planta máis competitiva do grupo, porque a súa tecnoloxía non lle permite producir ao nivel que o fan, por exemplo, en Islandia ou Emiratos Árabes.
3. ¿Que mecanismo pode utilizarse agora?
O Goberno central está a traballar nun estatuto para a empresa electrointensiva acorde coas liñas que marca Europa, con todo aínda non está aprobado. A ministra portavoz do Goberno, María Jesús Montero, anunciou esta semana que prevén recuperar a súa tramitación o ante posible. Aínda así, os termos deste acordo non contentan nin á empresa, nin aos traballadores nin ás comunidades autónomas —Galicia, Asturias e Cantabria van aquí da man—, que xa presentaron alegacións que insisten en que sexan recollidas, pero das que nada se sabe polo momento e desconfíase de que poidan contemplarse.
4. ¿Con que vantaxes xoga agora San Cibrao?
Agora mesmo a calidade do produto é unha baza importante, porque son moitos os clientes que apostan polo seu material e refugan outros, como pode ser o procedente de China, porque non dá tan bo resultado. De feito, a planta conta entre os seus clientes con grupos importantes como Audi, que precisamente aposta por esta calidade. O seu capital humano tamén é decisivo e foron traballadores de San Cibrao os que formaron aos operarios das fábricas que a multinacional abriu en Islandia e en Emiratos Árabes. Outro punto ao seu favor é a planta de Alúmina, que fai que os custos de transporte e aprovisionamento tamén sexan baixos e aquí substituíuse o fuel polo gas, o que lle permite aforrar custos e ser máis respectuosa coa contorna. Ademais, en Aluminio son capaces de producir distintos tipos de produtos e de aliaxes, polo que non son monoproducto.
5 ¿Que solucións hai agora mesmo encima da mesa?
Agora mesmo fálase do estatuto electrointensivo, que permita un prezo da enerxía competitivo e que tanto os sindicatos como os partidos políticos levan reclamando os últimos anos. Con todo, chegados a este punto, os traballadores cren que xa non chegará a tempo, e menos se é nos termos nos que o ten exposto o Goberno central. Esta semana empezou a tomar máis forza a opción da intervención ou a nacionalización das plantas como a opción máis viable. é unha medida que defende o BNG e que puxeron encima da mesa o presidente da Deputación ou o secretario xeral do PSOE galego ou sindicatos. Tamén o comité de empresa urxe esta medida como única saída viable chegados a este punto.
6. ¿é posible unha intervención estatal?
En teoría si. O complexo naceu sendo unha empresa pública que se privatizou en 1998 coa chegada de Alcoa, polo que unha nacionalización devolveríaa ás súas orixes. Derivada da excepcional situación que se expón coa crise sanitaria, a Unión Europea permite a entrada dos estados nas súas compañías, grandes e pequenas, cotizadas ou non, se se atopan en apertos por un período de seis ou sete anos. Son moitas as voces que apelan á nacionalización de empresas en sectores estratéxicos, como o eléctrico, e tamén hai quen cre que o Estado debe ter presenza nelas.
7. ¿é a produción de aluminio un sector estratéxico?
O comité de empresa defende que si e destaca que foi a primeira empresa en nomearse esencial o 30 de marzo para seguir operando durante a crise. O aluminio é un material moi buscado por ser moi lixeiro e úsase no sector do automóbil, da aviación, a alta tensión, a construción ou a alimentación. Ademais, desde San Cibrao os traballadores veno indispensable para a transición ecolóxica e enerxética, polo que sería compatible cos plans do Goberno neste sentido.
